Je leeft in een rechtsstaat als de regels voor iedereen zijn vastgelegd in wetten. Het parlement, de Eerste en Tweede Kamer, maakt de wetten, de regering voert de wetten uit en de rechters zien erop toe dat de wetten worden toegepast. In een rechtsstaat is de macht dus verdeeld tussen de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Heel belangrijk is dat de rechters onafhankelijk kunnen oordelen en niet hoeven te luisteren naar bijvoorbeeld de regering. Ze letten alleen op wat er in de wet staat.
Dit heet 'scheiding van de machten' of met een mooie Latijnse omschrijving, de Trias Politica. Deze scheiding is bedoeld om machtsmisbruik te voorkomen.
Een rechtsstaat heeft een aantal belangrijke kenmerken:
- Alle burgers hebben gelijke grondrechten. Die rechten staan omschreven in de Grondwet.
- Nieuwe wetten en regels hebben geen terugwerkende kracht. Een wet gaat pas in als die door het parlement is aangenomen én als de burgers daarvan op de hoogte zijn gebracht.
- De regering moet zich zelf ook aan de wet houden. Burgers kunnen dan ook een rechtszaak tegen de overheid beginnen.