De gemeente is in Nederland na de provincie en het rijk het kleinste bestuurlijke gebied. Op 1 januari 2023 telde ons land 342 gemeenten. Een gemeente kan uit één stad bestaan. Maar er zijn veel gemeenten die uit meerdere stadjes, dorpen, kerkdorpen en/of gehuchten bestaan. We zeggen dan, dat zo’n gemeente meerdere kernen heeft.
Het bestuur van een gemeente noemen we de gemeenteraad. Het ledental hangt af van hoeveel inwoners de gemeente heeft. Die kiezen gewoonlijk elke 4 jaar een nieuwe gemeenteraad. Na een gemeentelijke herindeling zijn er eerder verkiezingen. Formeel staat de gemeenteraad aan het hoofd van de gemeente. Het controleren van het beleid van de wethouders is de belangrijkste taak. De burgemeester is de voorzitter. Hij of zij mag niet deelnemen aan stemmingen.
De wethouder maakt het beleid in een gemeente. Er zijn meerdere wethouders die hun eigen werkterrein hebben. Dat kan zijn op het gebied van cultuur, onderwijs of stadswijken. Een wethouder wordt door de gemeenteraad voor 4 jaar gekozen en benoemd. Sinds 2002 mag een wethouder niet gelijktijdig lid van de gemeenteraad zijn. Hoeveel wethouders een gemeente heeft hangt van het inwonertal af.
De burgemeester vormt samen met de wethouders het College van Burgemeester en Wethouders (B&W). Daarvan is hij of zij de voorzitter. De burgemeester wordt door de Kroon (koning en kabinet) benoemd. De kandidaat-burgemeester moet de goedkeuring hebben van het kabinet. Hij of zij wordt voorgedragen door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De gemeenteraad of een vertrouwenscommissie stelt de kandidaat voor aan de minister. De burgemeester blijft 6 jaar in functie. Daarna kan er steeds een periode van zes aan worden toegevoegd.
De burgemeester staat aan het hoofd van politie en brandweer. Verder is hij verantwoordelijk voor de veiligheid in zijn gemeente. Hij of zij heeft voorts een ceremoniële taak. Denk daarbij aan openingshandelingen en het uitreiken van onderscheidingen.