Nijkerk was tot de Duitse bezetting an Nederland op 10 mei 1940 een kleine stad op het patteland waar nooit iets opzienbarends gebeurde. Ook na het begin van de bezeting gng het dagelijks leven er door, zo goed en zo kwaad als het ging. Maar het beeld kantelde in september 1944 toen er grote groepen mensen vanelders in Nederland in Nijkerk aankwamen of via Nijkerk ergens ander heen trokken. En later dat jaar en tot Nederland op 5 mei 1945 werd bevrijd, was Nijkerk opnieuw een toevluchtsoord voor grote groepen mensen van elders in Nederland.
Leerlingen zoeken aan de hand van enkele bronnen uit hoe dat kwam en hoe de Nijkerkers met deze toevloed van mensen omgingen.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u 2 uur uit. Eerst laat u de leerlingen individueel de bronnen lezen en bekijken. Trek er 1 uur voor ut.
Daarna laat u de leerlingen in drie groepen een activiteit uitvoeren waar u 1 uur voor inruimt. Laat leerlingen kiezen tussen:
- Het bouwen van een digitaal herinneringscentrum “Toevluchtsoord Nijkerk”. De bedoeling is dat bezoekers van deze site informatie kunnen vinden waarmee ze de vier vragen op de pagina ; Opdracht’ kunnen beantwoorden. Leerlingen die dit willen doen, vormen Groep 1
- Het maken van een gedenkboekje met als titel “Toevluchtsoord Nijkerk”. Hierin komen aan bod dezelfde vier vragen. Leerlingen die dit willen doen, vormen Groep 2.
- Het maken van een podcast of radioverslag met dezelfde titel en ook dezelfde informatie over Nijkerk als toevluchtsoord. Ook in dit eindproduct moeten de vier vragen en hun antwoorden aan bod komen. Leerlingen die dit willen doen, vormen Groep 3.
Als iedereen klaar is, bekijkt en beoordeelt u deze drie eindproducten.
Korte uitwerking
Nijkerk kreeg in het najaar van 1944 te maken met een toestroom van mensen uit Arnhem en omgeving die werden geëvacueerd op last van de Duitse autoriteiten. De reden was dat ze gevaar zouden lopen door gevechten tussen Duitse en Geallieerde troepen. De Geallieerden probeerden namelijk vaste voet te krijgen aan de noordkant van de Rijn, wat ze uiteindelijk niet lukte.
In de daaropvolgende winter en voorjaar van 1945 kwamen er opnieuw veel mensen naar Nijkeerk ditmaal mdat ze op zoek waren naar voedsel. Toen brak in het westen van Nederland een grote hongersnod uit, de Hongerwinter. Deze toestroom hield pas op toen Nederland op 5 mei 1945 helemaal was bevrjd.
In beide gevallen hielpen kerkbestuurders met de opvang van mensen die in Nijkerk bleven of vandaaruit verder wilden trekken. Ook andere bewoners van de gemeente deden dat, omwille van hun geloofsovertuiging.
Dat was illegaal en dus gevaarlijk.
Eindtermen voor HAVO
Domein A: Historisch besef
2. De kandidaat kan de volgende tijdvakken met bijbehorende tijdsgrenzen in chronologische volgorde noemen en als referentiekader gebruiken:
tijdvak 9: tijd van de wereldoorlogen (1900-1950) / eerste helft 20e eeuw;
Domein B: Oriëntatiekennis 8.
De kandidaat kan voor elk van de tien tijdvakken die genoemd zijn in eindterm 2: - de kenmerkende aspecten voor ieder tijdvak noemen;
- bij elk kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;
- uitleggen hoe kennis van het betreffende tijdvak de oriëntatie op de hedendaagse werkelijkheid beïnvloedt;
Voor tijdvak 9 gelden de volgende kenmerkende aspecten:
40. het voeren van twee wereldoorlogen”
Eindtermen voor VWO
Domein A: Historisch besef
2. De kandidaat kan de volgende tijdvakken met bijbehorende tijdsgrenzen in chronologische volgorde noemen en als referentiekader gebruiken:
- tijdvak 9: tijd van de wereldoorlogen (1900-1950) / eerste helft 20e eeuw;
8. De kandidaat kan voor elk van de tien tijdvakken die genoemd zijn in eindterm 2:
- de kenmerkende aspecten voor ieder tijdvak noemen;
- bij elk kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;
- uitleggen hoe kennis van het betreffende tijdvak de oriëntatie op de hedendaagse werkelijkheid beïnvloedt;
- uitleggen dat de betekenis die aan tijdvakken wordt toegekend mede afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin mensen zich met het verleden bezighouden.
Voor tijdvak 9 gelden de volgende kenmerkende aspecten:
40. het voeren van twee wereldoorlogen”