Wat is propaganda? Kort gezegd is propaganda een manier van berichten waarmee je een doelgroep wilt beïnvloeden. Of, zoals Van Dale omschrijft:
"een] activiteit, met name van een organisatie, om aanhangers te winnen voor zekere principes (van propaganda spreekt men vooral wanneer in het gepropageerde een ideëel element aanwezig is of verondersteld wordt, anders spreekt men van reclame)."
Propaganda is dus een vorm van communicatie die is gericht op het beïnvloeden van de publieke opinie. Doel is om aanhangers te winnen voor een of meerdere opvattingen of standpunten.
Als je kijkt naar het ontstaan van propaganda, dan zie je dat de propaganda aanvankelijk niets meer was dan het verspreiden van een boodschap. De motieven van die boodschap waren godsdienstig van aard.
Vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw propageerden ook politieke en maatschappelijke organisaties hun boodschappen. Hoewel propaganda bijna altijd politiek van aard is, zijn er tal van voorbeelden te vinden op het terrein van opvoeding, leefstijl, consumptie e.d. waarmee men een doelgroep probeert te beïnvloeden. Denk maar aan de slagzin 'Snoep verstandig, eet een appel!' uit de jaren zeventig, waarbij het doel was om kinderen te wijzen op de gevolgen van snoepen voor de tanden. Kijk ook eens naar de foto hiernaast uit 1995: de woordspeling van de jongeren op het hiernamaals maakt meteen duidelijk wat zij bedoelen.
Wat iemand ook zegt: je gebruikt je kennis en ervaring om diens boodschap te interpreteren. Is het waar wat wordt gezegd? Maakt het je boos? Wil je meteen in actie komen? Hoe jij omgaat met een boodschap, is precies waar propaganda om draait.
Daarmee komen we tot de kern van propaganda. Iemand die propaganda gebruikt - een propagandist - geeft altijd één visie op de werkelijkheid. Het maakt voor hem niet uit of die visie waar of onwaar is, zolang het publiek waarvoor het is bedoeld die visie maar voor waar aanneemt. Een propagandist selecteert daartoe feiten die passen bij de interpretatie van die werkelijkheid door zijn doelgroep.
Een historicus doet wat dat betreft hetzelfde: ook hij selecteert feiten en bronnen die hij wil gebruiken om een verhaal te vertellen over een geschiedkundige gebeurtenis. Echter, daar waar historici meerdere interpretaties van de werkelijkheid weergeven, presenteert de propagandist zijn versie als de enige ware of dominante. Daarmee kent propaganda slechts één waarheid: haar eigen waarheid.