Tussen 17 en 26 september 1944 voerden de Geallieerden in de zone van Eindhoven naar Arnhem een operatie uit genaamd ‘Market Garden’. De bedoeling was om bij Arnhem de Rijn over te steken en vanuit Arnhem Duitsland binnen te trekken richting Berlijn. Van dat laatste kwam niets terecht omdat het de Geallieerden niet lukte ten noorden van de Rijn voet aan de grond te zetten, waardoor Arnhem en omgeving in Duitse handen bleef.
Pas in februari 1945 lukte het de Geallieerden wel om Arnhem en omgeving te veroveren. Van daaruit en vanuit Nijmegen trokken ze het midden en noorden van Nederland in en daarna Duitsland in.
De John Frostbrug is vernoemd naar de Engelse luitenant-kolonel John Dutton Frost. In de Tweede Wereldoorlog speelde de brug een belangrijke hoofdrol vanwege de luchtlanding en veldslag van de geallieerde troepen in september 1944, als onderdeel van Operatie Market Garden. De brug is een pelgrimsoord geworden voor veteranen, nabestaanden en andere belangstellenden aangaande de Slag om Arnhem.
Wat ging er mis tijdens Operatie Market Garden? Waarom is het de Geallieerden niet gelukt om in september 1944 in Arnhem de Rijn over te steken? Dat gaan jullie uitzoeken.
Daartoe onderzoeken jullie het verloop van operatie Market Garden vanaf 17 september 1944 tot aan het debâcle rond Arnhem. Jullie zetten het verloop van die operatie op de landkaart van Zuid-Nederland en geven daarbij aan wat er allemaal goed ging of juist niet.
Voor deze opdracht krijg je 2 lesuren de tijd.
We verdelen de klas in zeven groepen. Iedere groep krijgt een exemplaar van een staatkundige landkaart van Zuid-Nederland (download hier of zoek de kaart in je Grote Bosatlas op).
Elke groep leest eerst de ‘Bron: Operation Market Garden’.
Elke groep leest daarna een van de volgende bronnen:
1. Hell’s Highway
2. De Slag om Arnhem
3. De Slag om Nijmegen
4. Operatie Market Garden mislukt
5. Waaloversteek
6. Sint-Oedenrode
7. Een brug te ver
Bij elk van de zeven bronnen is er meer te lezen op https://liberationroute.com/nl/. Soms krijg je ook op de webpagina een audiofragment te horen. Beluister die als je er een hebt. Zoek op internet ook naar andere gegevens over het deel van operatie Market Garden dat je hebt gekozen.
Vul op je landkaart aan de hand van wat je leest en hoort en wat je verder gevonden hebt gegevens in over plaats, datum (bijvoorbeeld 24 september 1944) of data (bijvoorbeeld 17-26 september 1944), legereenheid of legereenheden die op die plaats op die dag of dagen actief waren (bijvoorbeeld het Britse 30e Legerkorps) en verder alles wat volgens jou van belang is om het verloop van deze operatie te verklaren.
Schrijf ook een korte toelichting bij je kaart.
In het tweede uur houdt elke groep een korte presentatie over de resultaten van hun onderzoek. Dus spreek onderling af wie dan het woord zal voeren.
Het eindproduct is dus zeven landkaarten met toelichting die samen een overzicht geven van hoe operatie Market Garden is verlopen.
Market Garden was een gewaagd plan van de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery. De operatie bestond uit twee delen. Operatie Market was de naam van de luchtlandingsoperatie die werd uitgevoerd door Britse, Amerikaanse en Poolse luchtlandingstroepen. Operatie Garden omvatte de opmars van de grondtroepen waarbij het Britse 30e Legerkorps de luchtlandingstroepen bij de veroverde bruggen zo snel mogelijk moest ontzetten.
De operatie was zeer ambitieus en slaagde niet haar doel te bereiken. Slechte weeromstandigheden in Engeland bemoeilijkten de aanvoer van versterkingen en voorraden. Daarnaast was de Duitse tegenstand veel feller dan verwacht. De opmarsroute van de grondtroepen werd meerdere keren door het Duitse leger afgesneden en kwam als Hell’s Highway bekend te staan. De geallieerden slaagden er uiteindelijk niet in om de laatste brug bij Arnhem in handen te houden; het werd de spreekwoordelijke ‘brug te ver’.
Lees meer op https://www.liberationroute.com/nl/stories/184/operation-market-garden.
Kijk ook voor een kaart bij 'Ontdekken' van deze website.
Tijdens operatie Market Garden hebben luchtlandingstroepen strategische bruggen veroverd. Grondtroepen moeten vervolgens naar het noorden trekken over een smalle tweebaansweg. Dit maakt hun voortgang kwetsbaar voor tegenaanvallen op beide flanken. Al snel komen de grondtroepen bloot te staan aan een constant, dodelijk vuur. De route wordt daarom bekend als ‘Hell’s Highway’.
Lees meer op https://www.liberationroute.com/nl/pois/189/hells-highway.
Kijk ook voor een kaart bij 'Ontdekken' van deze website.
Om het succes van operatie Market Garden te verzekeren, moeten de geallieerden de brug van Arnhem zien in te nemen. Maar de lichtbewapende luchtlandingstroepen zijn niet opgewassen tegen de twee SS Pantserdivisies die toevallig in het gebied aanwezig zijn. Na wanhopige gevechten en veel doden blijkt de brug van Arnhem één brug te ver.
Lees meer op https://www.liberationroute.com/nl/pois/181/the-battle-of-arnhem.
Kijk ook voor een kaart bij 'Ontdekken' van deze website.
De stad Nijmegen speelt een doorslaggevende rol in operatie Market Garden. Met twee bruggen over de brede rivier Waal is de stad cruciaal voor de geallieerde opmars richting Arnhem en daarna Duitsland. Op 20 september 1944 slagen Amerikaanse troepen erin om beide bruggen in handen te krijgen en de stad te bevrijden.
Lees meer op https://www.liberationroute.com/nl/pois/182/the-battle-of-nijmegen.
Kijk ook voor een kaart bij 'Ontdekken' van deze website.
Operatie Market Garden leidt tot de bevrijding van een groot deel van Zuid-Nederland. Toch wordt het hoofddoel niet gehaald, namelijk het omzeilen van de sterke Duitse verdedigingslinies, door het oversteken van de Rijn bij Arnhem door middel van een verrassingsaanval. Het veroverde gebied rond Nijmegen-Groesbeek blijft in handen van de geallieerden en dient als springplank voor het succesvolle Rijnlandoffensief in februari 1945.
Lees meer op https://www.liberationroute.com/nl/pois/179/the-failure-of-operation-market-garden.
Kijk ook voor een kaart bij 'Ontdekken' van deze website.
Tijdens Operatie Market Garden is het verzet van de Duitsers op en rond de bruggen van Nijmegen hevig. Op 20 september 1944 besluit de geallieerde legerleiding om de verkeersbrug niet alleen via de zuidzijde, maar ook via de noordzijde te proberen in te nemen. De Waaloversteek is begonnen, de Amerikanen komen in een heus spervuur terecht.
Lees meer op https://www.liberationroute.com/nl/pois/1090/the-crossing-of-the-river-waal en luister er naar het audiofragment.
Kijk ook voor een kaart bij 'Ontdekken' van deze website.
Tijdens hun opmars naar het noorden krijgen de grondtroepen van operatie Market Garden te maken met heftig verzet en veelvuldige tegenaanvallen. Zo woedt in de heuvels bij St. Oedenrode dagenlang een bloedige slag. Dit zorgt voor flink oponthoud in de opmars, waardoor de noodzakelijke versterkingen de brug bij Arnhem niet kunnen bereiken en operatie Market Garden mislukt.
Lees meer op https://www.liberationroute.com/nl/pois/547/hell-s-highway en luister er naar het audiofragment.
Kijk ook voor een kaart bij 'Ontdekken' van deze website.
Het veroveren van de brug over de Rijn bij Arnhem, het hoofddoel van operatie Market Garden, blijkt een onmogelijke missie. Het lukt 750 lichtbewapende parachutisten om vlakbij de brug voet aan de grond te krijgen. Daar worden vier dagen lang zware gevechten geleverd, maar de brug en de stad blijven in Duitse handen.
Lees meer op https://www.liberationroute.com/nl/pois/469/a-bridge-too-far en luister er naar het audiofragment.
Kijk ook voor een kaart bij 'Ontdekken' van deze website.
De Liberation Route is een project dat laat zien welke route de Geallieerden volgden richting Berlijn nadat ze op 6 juni 1944 Normandië waren binnengetrokken. De route voert onder meer langs Nijmegen en Arnhem waar in september 1944 Operatie Market Garden plaatsvond. Toen voerden ze een van de omvangrijkste luchtlandingsoperaties van de Tweede Wereldoorlog uit. Hoewel Nijmegen hierbij werd bevrijd, lukte het de Geallieerden niet om de Rijn over te steken. Daardoor stokte hun opmars en bleef het noorden en midden van Nederland nog maandenlang bezet. Pas in februari 1945 werd de opmars vanuit het gebied rond Arnhem en Nijmegen hervat met Operatie Veritable.
Op allerlei plekken in het gebied waar Operatie Market Garden plaatsvond liggen gemarkeerde veldkeien die luisterplekken worden genoemd. Op elke luisterplek is een hoorspel te beluisteren over belevenissen van een of meerdere personen in de jaren 1944 en ’45. Je kunt zo’n hoorspel beluisteren door een telefoonnummer te draaien of met een gehuurde mp3-speler of met een eigen audioapparaat. Je kunt ook van tevoren naar de website www.liberationroute.com/nl/ gaan, geluidsbestanden van deze site downloaden en afspelen op een eigen audioapparaat.
De website bevat niet alleen de hoorspelen die op luisterplekken te beluisteren zijn, maar ook foto’s, archiefmateriaal en andere soorten achtergrondinformatie.
Ook de digitale beeldbank www.beeldbankwo2.nl bevat informatie over de bevrijding van Nederland. Op deze website is een special ingericht over dit onderwerp, met afbeeldingen.
Voor deze les trekt u 2 lesuren uit. Hiervan ruimt u het eerste uur in voor in groepen onderzoeken van het verloop van operatie Market Garden. De resterende tijd gebruikt u om de leerlingen per groep de resultaten van hun onderzoek te laten presenteren.
Deel de klas in zeven groepen in. Geef elke groep een exemplaar van de landkaart van Zuid- en Oost-Nederland of verwijs naar de kaart op de Grote Bosatlas.
De leerlingen lezen eerst ‘Bron: Operatie Market Garden' lezen. Daarna kiezen ze een van de zeven onderwerpen van operatie Market Garden voor hun onderzoek. Voor elke de zeven onderwerpen is op de website liberationroute.cmo/nl/ een aparte webpagina met tekst en soms ook een audiofragment ingeruimd alsmede een kaart. Geef aan dat de leerlingen minstens één externe bron erbij zoeken.
De zeven presentaties samen geven een totaalbeeld van het verloop van operatie Market Garden, de mislukking ervan en verklaringen voor die mislukking.
Van de zeven landkaarten met toelichting is een tentoonstelling te maken. Dat kan met panelen of online.
Uitwerking
De Duitse strijdkrachten hadden tijdens de Tweede Wereldoorlog langs de oostgrens van Frankrijk en België een verdedigingslinie opgetrokken om te voorkomen dat de Geallieerden vanuit Noord-Frankrijk Duitsland intrekken. Deze linie heette de Siegfriedlinie. De linie liep niet helemaal door tot aan Nederland. Daarom dachten de Geallieerden dat ze vanuit België, dat ze al hadden bevrijd, een doorbraak konden forceren naar Arnhem en van daaruit Duitsland in richting Berlijn. Hiertoe zouden boven een gebied tussen Arnhem en Eindhoven duizenden parachutisten worden neergelaten die bruggen in dit gebied in handen moesten zien te krijgen en te houden. Vanuit een gebied langs het Schelde-Maaskanaal in België zou een grote troepenmacht over de grond naar Arnhem oprukken. De gedropte parachutisten zouden er voor zorgen dat die troepen de bruggen over konden komen.
Voor deze opzet werd gekozen omdat het gebied waar de operatie zou plaatsvinden doorsneden wordt door twee grote rivieren en meerdere kanalen.
De opmars van de grondtroepen liep vertraging op waardoor de gedropte parachutisten langer moesten zien stand te houden dan men had verwacht. In Arnhem liep de opmars zelfs helemaal vast en moesten duizenden Geallieerde soldaten die op de noordoever van de Rijn, die in handen was gebleven van de Duitsers, worden geëvacueerd naar een plek ten zuiden van de Rijn waar de Geallieerden de Duitsers al hadden verdreven.
De vertraging van de opmars van de Geallieerde grondtroepen en de uiteindelijke mislukking van Operatie Market Garden waren te wijten aan:
- onverwacht sterke tegenstand van Duitse troepen die in het gebied van de operatie waren. Dat kwam met name omdat er twee Duitse pantserdivisies gelegerd waren in de buurt van Arnhem die zich in de strijd konden mengen.
- ongunstige weersomstandigheden. Door dichte mist tijdens operatie Market Garden konden een tijd lang geen vliegtuigen in Engeland opstijgen met nieuwe voorraden voor de troepen die aan de operatie meededen.
- slechte radioverbindingen tussen Geallieerde eenheden tijdens de operatie.
Eindtermen voor HAVO en VWO
Domein A: Vaardigheden
Subdomein A1: Geografische benadering
1. De kandidaat kan de geografische benadering adequaat hanteren. Hij kan in dit verband:
a. geografische informatie selecteren, verwerken en weergeven;
b. geografische vragen herkennen en zelf formuleren;
c. de . de geografische werkwijzen toepassen bij het formuleren en beantwoorden van geografische vragen. geografische werkwijzen toepassen bij het formuleren en beantwoorden van geografische vragen.
- De leerlingen kunnen uitleggen wat operatie Market Garden is
- De leerlingen kunnen ook uitleggen waarom deze operatie werd uitgevoerd in een gebied tussen Eindhoven en Arnhem.
- De leerlingen hebben gezien welke terreinkenmerken een rol hebben gespeeld bij de uitvoering van operatie Market Garden.
- De leerlingen hebben gezien welke legereenheden de Duitsers en de Geallieerden in stelling brachten tijdens operatie Market Garden.
- De leerlingen kunnen meerdere oorzaken benoemen en beshrijven waarom operatie Market Garden uiteindelijk is mislukt en de bevrijding van Nederland daarmee stokte.
De opdracht is goed gemaakt als
- de ingevulde landkaarten laten zien hoe operatie Market Garden is verlopen, en
- de toelichtingen bij de landkaarten beknopt en helder zijn en helpen bij het interpreteren van de landkaarten.