Verwoestijning is een sluipend proces waarbij steppegebieden steeds meer op echte woestijnen gaan lijken, waarmee ze ongeschikt worden voor akkerbouw en veeteelt. Verwoestijning verwoest daarmee de middelen van bestaan en de lokale voedselvoorziening van vele miljoenen mensen. Vooral in Afrika leidt dit tot meer armoede en tot voedseltekorten, in extreme gevallen zelfs tot hongersnood.
Deze les laat zien hoe mensen deel zijn van het probleem van verwoestijning en hoe ze ook de oplossing van dit probleem kunnen worden en hoe dat in de praktijk ook gebeurt.
Plan van aanpak:
Voor deze les trekt u 2 uur uit. U laat de leerlingen eerst de bronnen ‘Een wereldwijd probleem’ en ‘Wat doen de VN’ lezen. Trek er 20 minuten voor uit.
De resterende tijd richt u in voor onderzoek van enkele gebieden waar verwoestijning optreedt. Hiertoe deelt u de klas in groepen van vier in en laat u iedere groep een van die gebieden onderzoeken. Op de wereldkaart ‘Uitbreiding van de woestijnen’ in de Bosatlas, 54e of 55e druk, kiezen ze een gebied uit, bij voorkeur niet in de Sahel en in China, want die gebieden worden in de les als voorbeelden gebruikt van hoe dit probleem is of wordt aangepakt.
De leerlingen doen hun onderzoek aan het gebied dat ze gekozen hebben met Google Earth, indien beschikbaar is, en in ieder geval met de andere bronnen in de les.
Het onderzoek met uitwijzen waarom het gekozen gebied in een echte woestijn dreigt te veranderen en hoe dat in meer of mindere mate kan worden voorkomen door menselijk ingrijpen.
Tenslotte leggen de leerlingen de resultaten van hun onderzoek vast in een advies aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Die kan en moet financieel bijspringen om in het gekozen gebied verwoestijning aan te pakken.
Globale uitwerking:
Bij alle inspanningen om verwoestijning aan te pakken en zo mogelijk terug te draaien speelt het laten groeien van nieuwe vegetatie een belangrijke rol. Dat blijkt al uit het motto ‘hoe groener de aarde, hoe koeler de planeet’ van de campagne die gevoerd wordt via de website justdiggit.nl. Nieuwe vegetatie roept een halt toe aan bodemerosie en zorgt voor een hogere vochtigheidsgraad van de lucht. Die vegetatie heeft daardoor een temperend effect op het proces van uitdroging van de bodem en op dagelijkse schommeling van de temperatuur, waarbij het overdag ook minder heet wordt.
Daarnaast wordt landbouw steeds meer mogelijk op droge en verzilte bodems, omdat onder meer aan de Landbouwuniversiteit Wageningen nieuwe soorten gewassen worden gekweekt die beter bestand zijn tegen droogte en verzilting. Bovendien draagt de teelt van deze gewassen bij aan de vergroening van het gebied.
Eindtermen voor HAVO:
Subdomein C2: Samenhangen en verschillen op aarde
7. De kandidaat kan met betrekking tot samenhangen en verschillen op aarde:
7a. Natuurlijke verschijnselen aan het aardoppervlak en in de atmosfeer beschrijven, herkennen en verklaren, rekening houdend met verschillende tijd- en ruimteschalen.
Het betreft:
7a 2. De betekenis van exogene krachten aan het aardoppervlak voor de vorming van het aardoppervlak.
7a 4. Het externe systeem aarde (lithosfeer, atmosfeer, hydrosfeer en de betekenis voor klimaatsystemen; inclusief luchtcirculatie en zeestromen)
7b. de betekenis van de landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren.
7b 2. Veranderingen in landschapszones door menselijke activiteiten.
Eindtermen voor VWO:
Domein C: Aarde
Subdomein C1: De aarde als natuurlijk systeem; samenhangen en diversiteit
5. De kandidaat kan met betrekking tot de aarde als natuurlijk systeem:
5a. de aarde als een uniek natuurlijk systeem beschrijven en deze kennis toepassen bij het analyseren van veranderingen aan het aardoppervlak op verschillende tijd- en ruimtetijdschalen;
5b. de kenmerken van landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren;
5c. de natuurlijke en landschappelijke kenmerken van een nader aan te wijzen fysisch-geografische macroregio in onderlinge samenhang en in relatie tot de samenlevingen in de betreffende macroregio analyseren.