In berichten over vervuiling van zeeën en oceanen valt soms het woord ‘plastic soep’. Wat bedoelt men daarmee? Het gaat hier om plastic dat in zee drijft. Het gaat om miljoenen tonnen plastic afval dat meedrijft met de zeestromen van de thermohaliene circulatie (in de Bosatlas, 54e en 55e editie, is een wereldkaart opgenomen, waar dit wereldwijde systeem van zeestromen op aangegeven is). Daardoor legt het plastic afval in de loop van maanden duizenden kilometers af. Uiteindelijk spoelt een deel ervan aan op kustgebieden, samen met ander afval.
Het andere deel wordt aangezogen en vervolgens vastgehouden door een gyre, een kringvormige zeestroom. Het blijft vervolgens het in hetzelfde gebied ronddrijven. Zo zijn er vijf plekken van enige honderden kilometers doorsnee ontstaan waar heel veel plastic in zee drijft. Alle oceanen hebben minstens een zo’n gebied, behalve het deel van de oceaan in het noordpoolgebied.
Plastic hoopt zich op deze plekken op omdat het moeilijk afbreekbaar is en het er jaren over doet om te verteren. De zeestromen voeren ook voortdurend nieuwe, grote hoeveelheden plastic aan. Dit is al aan de gang vanaf de jaren ‘50 van de vorige eeuw, toen voor het eerst plastic op grote schaal werd gemaakt, gebruikt en weggegooid. Inmiddels hebben zich op deze plekken miljoenen tonnen plastic opgehoopt.
Toch is er weinig van al dat plastic te zien, als je over een van die plekken vaart. Het lijkt alsof er geen sprake is van plastic soep. En zeker niet van een tapijt van drijvend afval, zoals je dat kan zien in een gracht of vijver waar mensen veel afval in gedumpt hebben. Hooguit zie je af en toe een stuk plastic drijven. Maar dat is maar een klein deel van al het plastic dat in het zeewater zit.
Dat komt omdat stukken plastic onder invloed van zout en zonlicht in steeds kleinere stukken uiteenvalt. Uiteindelijk blijven er deeltjes van over die je alleen onder een microscoop kunt zien. Die deeltjes zweven niet alleen op of net onder het zeeoppervlak, maar ook tot op tientallen meters diep. Deze laag zeewater ziet er onder sterke vergroting inderdaad uit als een soep, zij het een waterige.
De vijf plekken met veel plastic afval liggen ver van land en ook ver van drukke scheepvaartroutes. Zeilers mijden deze plekken, omdat er vaak te weinig wind is om te zeilen. Zo kon het gebeuren dat een van deze plekken, die in de Stille Oceaan ligt, pas in 1997 werd ontdekt door de oceanograaf Charles Moore, toen hij daar per ongeluk in terechtkwam met zijn zeilboot.