Sinds begin 2020 is er in Nederland (en overal elders in de wereld) een nieuwe ziekte bijgekomen, waardoor steeds meer mensen beperkingen krijgen. Die ziekte heet long covid. Sommige mensen die deze ziekte krijgen, genezen er niet volledig van; ze houden er langdurige klachten aan over.
Jullie zoeken in deze les eerst uit wat die nieuwe ziekte inhoudt en welke langdurige klachten er zijn.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
Jullie bekijken eerst de Bron: langurige Covid.
Daarna lezen jullie de overige bronnen. Daarin vindt je een antwoord op de volgende vragen:
- Wat zijn het voor beperkingen die deze mensen krijgen?
- Wat zijn de gevolgen voor het werk dat ze eerst deden en voor hun sociale contacten?
- Waarom zijn er veel mensen bij die in een ziekenhuis, verzorgingshuis of verpleeghuis hebben gewerkt?
- Wat voor ondersteuning krijgen deze mensen van de overheid en van andere organisaties?
Om een beeld te krijgen van de huidige stand van zaken rond long covid, zoeken jullie op internet nog naar actuele informatie over long covid.
Tenslotte gaan jullie samen met de docent na of er genoeg gedaan wordt voor de mensen die getroffen zijn door long covid, en wat er nog meer gedaan zou moeten worden.
Je kunt erg ziek worden van het Covid-19-virus. Vooral mensen op leeftijd die ook al een andere aandoening hebben of te zwaar zijn kunnen er aan dood gaan. Maar ook als je niet tot deze groep van mensen behoort en besmet bent met Covid-19, kun je nog weken, of zelfs maandenlang klachten houden. Vandaar de naam van de ziekte: Langdurige Covid (in het Engels: Long Covid).
Het Coronavirus
Herstel na corona verloopt voor iedereen anders; sommigen zijn na een week weer hersteld en bij anderen duurt het weken tot maanden. Van alle mensen die klachten houden na corona, heeft ongeveer de helft na 3 maanden geen klachten meer. Bij de meeste mensen die na 3 maanden nog wel klachten hebben, gaan de klachten weg in de maanden erna. Soms met hulp en begeleiding. Weinig mensen houden langer dan 6 maanden klachten. Als de klachten na een coronabesmetting na 3 maanden aan blijven houden, dan wordt gesproken van Long Covid of Post-Covid.
Als je Long Covid hebt dan betekent dat vaak dat je leven ingrijpend is veranderd. Daarnaast weet je niet wat de toekomst zal brengen. Knap je verder op? Blijft het zo? Het geeft veel vragen, onzekerheid en praktische problemen. En dat komt bovenop alle klachten die je kunt ervaren.
Corona kan effect hebben op verschillende lichamelijke functies. Denk hierbij aan hoofdpijn, verlies van reuk en smaak, spierpijn, vermoeidheid, duizeligheid en mentale klachten zoals angst.
Mariska Hoes is 46 jaar oud als ze voor NRC haar verhaal doet. Ze werkt als ambulanceverpleegkundige als ze op 6 april 2020 ziek wordt. Ze heeft een patiënt vervoerd die besmet is met het coronavirus. Die patiënt heeft haar aangestoken. De volgende dag wordt ze zelf per ambulance naar het ziekenhuis gebracht.
Na een paar dagen mag ze weer naar huis, maar ze wordt maar niet beter. Integendeel. Ook na anderhalf jaar wordt ze net zo snel moe als ze zich inspant, als toen ze uit het ziekenhuis was ontslagen. Dat komt omdat haar spieren niet voldoende zuurstofrijk bloed toegevoerd krijgen, waardoor die na een korte inspanning al pijn gaan doen door verzuring. Ook heeft ze snel last van teveel prikkels.
“Ik kan me niet goed concentreren, langer dan een kwartier lezen of een puzzel maken gaat niet.” Ze woonde in een huis met trappen. Maar omdat een trap opgaan haar teveel inspanning kost, verhuist ze met haar gezin naar een bungalow. Ook koopt ze een scootmobiel om kleine uitstapjes te kunnen maken en boodschappen te kunnen doen. ”Van een vitale ambulanceverpleegkundige met een jong gezin en een sociaal leven, ben ik teruggeworpen in het lijf van een 85-jarige.”
Weer gaan werken is er voor haar niet meer bij. Daarom heeft ze nu een WIA-uitkering (zie Bron: WIA). Daar heeft ze het moeilijk mee. Bovendien is ze niet alleen haar baan kwijt, maar ook haar bevoegdheid om als verpleegkundige te werken. Ook moet ze met minder inkomen rond zien te komen; de uitkering is 30% lager dan het salaris dat haar werkgever tijdens haar ziekteverlof doorbetaalde.
Op 19 april 2022 schaft het kabinet alle coronamaatregelen af. Maar daarmee is de ellende die de coronapandemie heeft aangericht nog niet voorbij. Zeker niet voor zorgwerkers die al vanaf voorjaar 2020 kampen met long covid.
Deze gezondheidswerkers raakten in de eerste maanden van 2020 besmet met het virus dat Covid-19 verwekt. Men wist toen nog niet veel van dit virus en het was daardoor niet duidelijk hoe je besmetting met het virus moest voorkomen. Veel gezondheidswerkers deden hun werk toen zonder mondkapje en andere beschermingsmiddelen. Ze raakten met het virus besmet omdat ze vaak letterlijk in aanraking kwamen met patiënten die het virus hadden. Van de besmette gezondheidswerkers bleef een groot aantal kampen met Long Covid.
De vakvereniging FNV wilde nagaan hoe groot dat aantal is. Daarom richtte het FNV in december 2021 een meldpunt in voor gezondheidswerkers met long covid. Rond 20 april 2022 hadden zich al 4500 gezondheidswerkers met long covid aangemeld. Ruim duizend van hen hadden er toen al ruim twee jaar lang last van; die waren besmet geweest tussen maart en mei 2020. Zij stonden op het punt om hun baan kwijt te raken of waren al ontslagen. Dat dreigt met nog meer gezondheidswerkers met long covid te gebeuren.
Daarom besloot toenmalige minister Conny Helder van Langdurige Zorg werkgevers van gezondheidswerkers met long covid een subsidie te geven. Hiermee kunnen die werkgevers hun zieke werknemers minstens een half jaar langer in dienst houden en doorbetalen.
De regeling geldt voor gezondheidswerkers die tussen maart en december 2020 besmet zijn geweest en sindsdien long covid hebben. De subsidieregeling begint in juni 2022. Tot dan toe raken steeds meer gezondheidswerkers die al langer dan twee jaar long covid hebben, hun baan en salaris kwijt. Wie pas in of na juni 2022 twee jaar lang long covid heeft gehad, kan wel profiteren van het plan van de minister.
Mensen die gehandicapt zijn geraakt door long covid, krijgen vaak hulp van hun familieleden en/of van vrienden en kennissen. Ook via hun zorgverzekering kunnen ze hulp krijgen van fysiotherapeuten en andere hulp van professionele gezondheidswerkers.
Ze kunnen een vergoeding krijgen voor kosten die ze door hun beperkingen moeten maken. Ook de vakvereniging FNV zet zich in voor mensen die long covid hebben en daardoor gehandicapt zijn geraakt. Al is het maar door er goede informatie over te geven.
Wie last heeft van long covid, kan hulp en ondersteuning krijgen dankzij een wet die Wet Maatschappelijke Ondersteuning heet. Hoe dat werkt en hoe je die hulp en die ondersteuning kan aanvragen, lees je in onderstaande schema:
Mensen die voor een bedrijf of instelling (een ziekenhuis bijvoorbeeld) werken, houden recht op hun salaris als ze ziek worden en daardoor hun werk niet kunnen doen. Zo lang ze ziek zijn, betaalt hun werkgever hun salaris door.
Hun werkgever mag ze niet ontslaan.
Als de ziekte langer dan twee jaar heeft geduurd, mag dat wel. De werknemers kunnen dan een WIA-uitkering aanvragen. WIA betekent Wet Inkomen en Arbeid. Maar voor ze die uitkering krijgen, worden ze gekeurd door een arts van de UWV. Die arts bepaalt in hoeverre de werknemers in staat zijn om hun werk te gaan doen. Je kan dan volledig worden afgekeurd of gedeeltelijk. Hoe minder je in staat wordt geacht te gaan werken, hoe hoger de uitkering.
Maar ook als je volledig wordt afgekeurd, is de uitkering een stuk lager dan het salaris dat je verdiende voor je ziek bent geworden.
Sinds 2020 is er na de coronapandemie een nieuwe oorzaak van beperkingen bijgekomen, namelijk Covid-19. Die ziekte wordt verwekt door het coronavirus, ook bekend als SARS-CoV-2. Veel mensen die besmet zijn geweest met dit virus, houden er langdurige klachten aan over, met vaak ernstige beperkingen tot gevolg. Die klachten hebben als verzamelnaam ‘long covid’ gekregen.
Er zijn nu zoveel mensen met long covid dat gesproken wordt van een pandemie na de pandemie. Anno 2024 zijn dat er al zeker 450.000.
Leerlingen zoeken uit wat er aan de hand is met long covid en komen onder andere te weten waarom met name veel gezondheidswerkers er slachtoffer van zijn geworden.
Met deze les helpt u deze pandemie onder de aandacht te brengen en te houden, ook nu de oorspronkelijke pandemie al een tijd lang niet veel meer in het nieuws is.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u één lesuur uit.
De leerlingen lezen de bronnen om een beeld te krijgen van de problemen waar mensen met long covid mee te maken krijgen
- Wat zijn het voor beperkingen die deze mensen krijgen?
- Waarom is het soms moeilijk voor deze mensen om uit te leggen hoe ingrijpend die beperkingen zijn?
- Waardoor raken ze door die beperkingen het werk dat ze eerst deden en sociale contacten min of meer kwijt?
- Waarom zijn er veel mensen bij die in een ziekenhuis, verzorgingshuis of verpleeghuis hebben gewerkt?
- Wat voor ondersteuning krijgen deze mensen van de overheid en van andere organisaties?
De leerlingen krijgen hiervoor 25 minuten de tijd
Tenslotte gaat u samen met de leerlingen na of er genoeg gedaan wordt voor de mensen die getroffen zijn door long covid, en wat er nog meer gedaan zou moeten worden.
Uitwerking
Als bijverschijnsel van de coronapandemie blijken steeds meer mensen allerlei ernstige beperkingen over te houden van hun besmetting met het SARS-CoV-2 virus, het virus dat de ziekte Covid-19 veroorzaakt. Het aantal mensen dat hiermee te maken kreeg telde begin 2022 vele duizenden personen en dat aantal is anno 2024 gegroeid tot zeker 450.000 mensen. Daarom wordt dit verschijnsel ook wel ‘pandemie na de pandemie’ genoemd.
Wat zijn het voor beperkingen die deze mensen krijgen?
Bij die beperkingen kunnen de volgende symptomen zich voordoen: kortademigheid, snel vermoeid raken, moeite hebben om zich te concentreren, snel last hebben van overprikkeling en gedeeltelijk verlies van geur en smaak. Deze klachten houden soms maanden aan of zelfs wel twee jaar na het oplopen van Covid-19. De klachten hebben de verzamelnaam ‘long covid’ gekregen. Deskundigen en onderzoekers verschillen van mening over wat precies onder long covid moet worden verstaan. Mentale klachten kunnen ook zijn veroorzaakt door stress of een post-traumatische stress stoornis. Veel mensen die met Covid-19 op een Intensive Careafdeling hebben gelegen hebben daar last van.
Waarom is het soms moeilijk voor deze mensen om uit te leggen wat hun beperkingen zijn?
Sommige klachten die beperkingen tot gevolg hebben zijn zichtbaar voor anderen, zoals het snel vermoeid raken en kortademigheid. Andere klachten zijn dat niet, zoals moeite hebben om zich te concentreren en het gedeeltelijk verlies van geur en smaak.
Waardoor raken ze door die beperkingen hun werk en hun sociale contacten in meer of mindere mate kwijt?
Mensen met long covid kunnen vaak niet of maar gedeeltelijk het werk doen dat ze deden voordat ze Covid-19 opliepen. Soms kunnen ze zich niet goed meer verplaatsen, vooral omdat ze snel moe worden en last hebben van kortademigheid.
Waarom zijn er veel mensen bij die in een ziekenhuis, een verzorgingshuis of een verpleeghuis hebben gewerkt?
Tijdens de eerste besmettingsgolf van de coronapandemie in Nederland, tussen februari en mei 2020 moesten mensen in ziekenhuizen, verpleeghuizen en verzorgingshuizen zonder mondmaskers en andere beschermingsmiddelen hun werk doen. Dit ondanks het feit dat ze veelvuldig, vaak letterlijk, in aanraking kwamen met mensen die besmet waren met SARS-CoV-2. Daardoor liepen veel van deze gezondheidswerkers Covid-19 op, en van die groep besmette gezondheidswerkers hebben sinds die tijd een groot aantal te maken met long covid klachten. Pas na mei 2020 kregen gezondheidswerkers in de intramurale gezondheidszorg de benodigde beschermingsmiddelen.
Wat voor ondersteuning krijgen deze mensen van de overheid en van andere organisaties?
Wie ziek wordt en in een bedrijf of instelling werkt, wordt door zijn werkgever maximaal 2 jaar doorbetaald en in dienst gehouden. Als de werknemer na 2 jaar nog steeds niet in staat is om volledig te functioneren op zijn werkplek, dan mag zijn werkgever hem ontslaan. Dan mag de werknemer een WIA-uitkering aanvragen. Dat geldt ook voor mensen die al langer dan 2 jaar long covid hebben. Om die uitkering te krijgen, moet de werknemer naar een arts van het UWV. Die stelt vast in hoeverre de werknemer zijn oude werk nog kan doen.
Aan de hand van de uitkomst van de keuring wordt de hoogte van de uitkering vastgesteld. Maar ook bij volledige arbeidsongeschiktheid is de uitkering aanzienlijk lager dan het salaris dat de werknemer verdiende voor hij Covid-19 kreeg en daar long covid aan overhield.
Vooral gezondheidswerkers in de intramurale zorg, die tijdens de eerste besmettingsgolf van de coronapandemie ziek werden en dat nog steeds zijn, zullen hier mee te maken krijgen. Vanaf maart 2022 kwamen steeds meer van hen in een WIA-uitkering terecht komen. Daarom wilde het kabinet de termijn waarin ze in dienst blijven bij hun werkgever verlengen, zodat ze hun salaris langer doorbetaald krijgen. Die regeling ging echter pas in juni 2022 in, en geldt voor gezondheidswerkers die tussen maart en december 2020 besmet zijn geweest met het coronavirus. Alleen mensen die in of na juni 2022 langer dan twee jaar long covid hebben gehad, gaan profijt hebben van die regeling. Wie al in maart, april of mei van 2022 langer dan twee jaar long covid heeft gehad komt er niet voor in aanmerking.
Gemeenten voeren de Wet Maatschappelijke Ondersteuning uit. Krachtens die wet kunnen gehandicapten, dus ook mensen met long covid, ondersteuning krijgen in de vorm van hulpmiddelen of van professionele hulpverleners. Andere vormen van ondersteuning voor mensen met long covid:
- Mantelzorg door familieleden en vrienden;
- Gezondheidszorg door deskundigen, zoals fysiotherapeuten.
- Ziekteverzekeraars die hun klanten aan professionele gezondheidszorg helpen en onkosten vergoeden die voortvloeien uit de beperkingen die mensen als gevolg van long covid hebben.
- Particuliere organisaties zoals de FNV, Stichting Zonnebloem, Hersenstichting en Stichting Opkikker.
Kerndoelen
34. De leerling leert hoofdzaken te begrijpen van bouw en functie van het menselijk lichaam, verbanden te leggen met het bevorderen van lichamelijke en psychische gezondheid, en daarin een eigen verantwoordelijkheid te nemen.
35. De leerling leert over zorg en leert zorgen voor zichzelf, anderen en zijn omgeving, en hoe hij de veiligheid van zichzelf en anderen in verschillende leefsituaties (wonen, leren, werken, uitgaan, verkeer) positief kan beïnvloeden.
- De leerlingen weten dat Cocid-19 verwekt wordt door een besmettelijk virus dat SARS-CoV-2 heet.
- De leerlingen weten wat long covid is en kunnen enkele symptomen hiervan benoemen.
- De leerlingen weten waarom mensen met long covid minder goed of helemaal niet meer hun oude baan en sociale contacten kunnen houden.
- De leerlingen hebben gezien welke voorzieningen de overheid inzet en nog wil inzetten om mensen met long covid te ondersteunen.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als ze weten:
- hoe als nasleep van de coronapandemie sprake is van een toename van het aantal gehandicapten in Nederland,
- waarom er bij de nieuwe gehandicapten veel gezondheidswerkers zijn,
- wat de maatschappelijke gevolgen zijn van die toename,
- wat de overheid en andere organisaties doen om die gevolgen aan te pakken.