Hiv en aids


Hiv -dat tot de ziekte aids kan leiden- lijkt een bijna vergeten virus. In de jaren ’80 en ‘90 waren hiv en aids nog vaak in het nieuws. Bijvoorbeeld in 1991 toen zanger Freddy Mercury van de popgroep Queen aan aids overleed en in 1993 toen de Amerikaanse film ‘Philadelphia’ veel bioscoopbezoekers trok. Die film gaat over een advocaat die een rechtszaak tegen zijn werkgever aanspant. Die had hem ontslagen omdat hij hiv had.
Aids en hiv waren vooral in het nieuws omdat de volksgezondheid in Nederland gevaar liep. En niet alleen in Nederland. De hele wereld had toen te kampen met een aidspandemie.

aidshiv

Nu hoor je er in Nederland weinig meer over. Maar toch zit een groot deel van de wereld nog steeds opgescheept met aids.

 


 

opdrachtZijn hiv en aids in Nederland dan wél voltooid verleden tijd? Hoef je niet meer op je hoede te zijn voor dit virus? Dat gaan jullie in deze les na.

Je leert wat het virus hiv is en wat dat in je lichaam doet, als je ermee besmet raakt.
Je weet wat je ertegen kunt doen als je eenmaal besmet bent.
Je leert hoe het wordt overgedragen van mens tot mens en hoe je dat kunt voorkomen.
Tenslotte ga je na of hiv en aids nog steeds de volksgezondheid kunnen bedreigen en waarom.

 


 

werkinuitvoeringeenuurVoor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd. 

Kijk eerst naar de film in Bron: Ik vrij veilig of (ik vrij) niet

Neem daarna alleen of samen met een klasgenoot de andere bronnen door. Daar krijg je 30 minuten de tijd voor.

Tenslotte discussiëren jullie er in de klas over welk gevaar er dreigt, nu er een nieuw middel is dat ingezet kan worden tegen het virus.

 


 
Kijk naar dit reclamespotje uit 1992 van Postbus 51 'Ik vrij veilig of ik vrij niet’:

 


 
Kijk naar de YouTube-video waarin de ziekte aids wordt uitgelegd en de verwekker daarvan, hiv:  ‘AIDS - Wat zijn de symptomen en waaruit bestaat de behandeling‘:

Als je besmet raakt met hiv kun je milde klachten krijgen die lijken op griep:  een algeheel ziektegevoel, hoofdpijn, koorts, spierpijn en opgezette lymfeklieren. Niet iedereen krijgt deze klachten. Daarna volgt een periode vrijwel zonder klachten. Deze periode kan jaren duren. Als je niet behandeld wordt tegen de hiv-infectie kun je uiteindelijk aids krijgen. Je afweersysteem is dan zo verzwakt door het hiv-virus dat je lichaam nauwelijks meer beschermd is tegen andere infecties.

 


 
Hoe groot is de kans dat je met hiv besmet raakt in Nederland? Nog steeds zijn of worden er mensen besmet met hiv. Het gaat vaak om mannen die seks hebben met andere mannen. In 2021 meldden de Centrales Seksuele Gezondheid samen 128 nieuwe besmettingen met hiv.

In hetzelfde jaar registreerden de behandelcentra en de stichting HIV Monitoring 794 nieuwe personen die met hiv besmet zijn. Dat is iets meer dan in 2020; toen waren het er 751. Op 31 december 2021 waren in totaal 21.517 personen met hiv geregistreerd bij de behandelcentra.

Dat het aantal nieuwe hiv-besmettingen in Nederland in 2021 laag is geweest, is mede te danken aan een nieuw middel dat tegen het virus wordt ingezet. Luister daarvoor naar het interview op de radio (NPO1) met Marc van der Valk, hoofd van een HIV-kliniek:

interview

 


 
Bij sommige levensovertuigingen kan er een belemmering zijn om te praten over preventie van aids, het gevaar van een ongewenste zwangerschap en het hebben van seks in het algemeen.

Lees onderstaande twee teksten:

1) Katholieke kerk: Wat zegt de Kerk over het gebruik van condooms bij de aidsbestrijding?
Afgezien van het feit dat condooms geen absoluut zekere bescherming tegen infectie bieden, wijst de Kerk het gebruik van mechanische middelen ter bestrijding van hiv-epidemieën af en streeft ze vooral naar een nieuwe cultuur van menselijke relaties en een verandering van het maatschappelijke bewustzijn.

Alleen een geleefde trouw en het afzien van lichtvaardige seksuele contacten vormen een duurzame bescherming tegen aids en leren een holistische omgang* met de liefde.
Het respect voor de gelijke waardigheid van vrouwen en mannen, de zorg om de gezondheid van het gezin, de verantwoordelijke omgang met verlangens en ook het (tijdelijk) afzien van seksueel contact horen daarbij.

In Afrikaanse landen waar door brede maatschappelijke campagnes een dergelijke gedragsverandering werd bevorderd, kon het besmettingscijfer duidelijk worden verlaagd.
Bovendien doet de katholieke kerk veel om mensen te helpen die door aids zijn getroffen.

In de holistische visie beschouwen we de mens als één geheel. Alle gevoelens, emoties, gedachten en verlangens zijn met elkaar verbonden. Ze beïnvloeden elkaar en kunnen niet los van elkaar worden gezien.

herdenkingKaarsen voor een overleden aids-patient  tijdens AIDS Memorial Day in een kerk in Amsterdam 1987

2) Marokaanse website: islamenliefde.maroc.nl
Iman (22) studeert aan het hbo, heeft zes zussen en een broer en is overtuigd moslima. Ze kreeg thuis amper seksuele voorlichting en wil dat later bij haar eigen kinderen anders aanpakken.

“Mijn moeder vertelde wel dat je niet met iemand naar bed moet gaan voor het huwelijk, maar ging niet in op details. Dat vind ik jammer, maar ik begrijp het wel omdat mijn moeder uit een generatie komt waarin het taboe is om over dit soort dingen te praten. Dat heeft meer met cultuur te maken dan met geloof, want de islam beveelt het juist aan om seksuele voorlichting te geven.

Hoe mijn zussen met hun kinderen praten, is alweer anders dan hoe onze moeder met ons sprak. Een van hen zegt bijvoorbeeld tegen haar dochter: ‘Als je een vriendje hebt, kom dan maar naar me toe om het te vertellen.’ Ze mag hem dan ook mee naar huis nemen.

We leven in een steeds veranderende maatschappij waarin je de gekste verhalen hoort. Bijvoorbeeld dat mensen het op steeds jongere leeftijd met elkaar doen en niet weten welke voorbehoedsmiddelen ze moeten gebruiken om zwangerschap en ziektes te voorkomen. Dat ben ik liever voor.”

 


 
Er rust een taboe op de vraag hoe je met condooms besmetting met hiv kunt voorkomen, als je seks wil hebben. Misschien denk je dat dit alleen voorkomt in landen en kringen waar godsdienst een grote rol speelt in het dagelijks leven en waar veel mensen zich strikt houden aan leefregels met betrekking tot seks die bij de godsdienst horen?

condomaatGratis condooms in een toilet in Zuid-Afrika

Maar ook in de rest van Nederland is praten over seks een taboe. De eerste keer doet één op de vijf jongeren (20%) het niet veilig; ze gebruikten geen condoom, terwijl ze niet zeker wisten of hun bedpartner soa-vrij was. Van de jongens gebruikte zelfs 26% de eerste keer geen condoom.

Bijna alle deelnemers zeggen het belangrijk te vinden veilige seks te hebben; toch hebben 53% van de seksueel actieve jongeren meerdere keren seks gehad zonder condoom, terwijl ze niet zeker wisten of hun bedpartner wel of geen soa had.

64 Procent van de jongeren vindt dat hun ouders als eerste verantwoordelijk zijn voor het geven van seksuele voorlichting. Toch laten de ouders het grotendeels afweten; slechts een krappe meerderheid (53%) van de jongeren zegt daadwerkelijk voorlichting van hun ouders te hebben gekregen. Vooral jongens worden minder voorgelicht; 48% zegt seksuele voorlichting te hebben gekregen, tegenover 58% van de meiden.

Dit terwijl de jongeren die wel voorlichting hebben gehad van hun ouders, dit veel nuttiger vinden dan de voorlichting die ze krijgen op school. Een deelnemer: ‘Dat was niet zo nuttig, in de zin van: klas vol pubers, lekker giechelig, boodschap kwam niet echt over.’

Tweederde (65%) van de deelnemers geeft aan dat ze het wel gênant vinden om met hun ouders over seks te praten.

 


 
In 2015 stelden de Verenigde Naties een lijst van zeventien doelstellingen op, die in 2030 moeten zijn behaald. Dat zijn de zogenaamde Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen. De derde doelstelling uit de lijst heeft betrekking op gezondheid en welzijn. Onder deze doelstelling valt de bestrijding van epidemieën, dus ook die van hiv en aids.

Net als aan bijvoorbeeld tuberculose en malaria willen de Verenigde Naties paal en perk stellen aan hiv en aids. Niet alleen maakt de aidspandemie jaarlijks honderdduizenden slachtoffers (in 2022 bijvoorbeeld waren er 630.000 overleden en 1,3 miljoen nieuwe infecties). Ook raakt deze ramp, die zich in slow motion voltrekt, Afrika ten zuiden van de Sahara harder dan welke andere regio in de wereld ook.

aids zuidafrikaVrouw uit Kaapstad met hiv vraagt aandacht voor de ziekte

Dat aids tot de dodelijkste ziekten ter wereld hoort en daarom in de doelstelling wordt genoemd, is mede te wijten aan het gegeven dat er in bepaalde gebieden:

  • gebrek is aan kennis over deze ziekte;
  • geen toegang is voor veel mensen tot geneesmiddelen tegen deze ziekte, en
  • grotendeels hulp ontbreekt aan mensen die deze ziekte hebben.

Op deze drie fronten willen de Verenigde Naties deze pandemie aanpakken. Uiterlijk in 2030 willen de Verenigde Naties een einde hebben gemaakt aan deze pandemie. Dat is de taak voor diverse organisaties binnen de Verenigde Naties en voor de regeringen overal ter wereld. Die VN-organisaties zijn het kinderfonds UNICEF, de Wereldgezondheidsorganisatie WHO en UNAIDS, een samenwerkingsverband van elf afdelingen binnen deze landenorganisatie.

UNAIDS houdt een aidsdashboard bij, waarop te zien is hoe wijdverbreid deze ziekte nog steeds is. Dit dashboard wordt jaarlijks bijgewerkt en vind je op UNAIDS.

 


 
In 1981 werden in de VS de eerste gevallen van aids beschreven (ook al werd de ziekte nog niet zo genoemd). Later ontdekten wetenschappers hiv, het virus dat aids kan verwekken. Na 1981 verspreidde dit virus zich over de hele wereld en was er dus sprake van een aidspandemie.

In Nederland was deze ziekte vaak in het nieuws, de laatste jaren niet meer.

Toch heeft de wereld nog steeds te kampen met de aidspandemie, ook al is daar in Nederland weinig van te merken. Hoe dat komt, zoeken leerlingen in deze les uit.

Plan van aanpak
Voor deze les trekt u één lesuur uit. U laat de leerlingen het voorlichtingsfilmpje zien in Bron: Ik vrij veilig of (ik vrij) niet, .

Daarna laat u de leerlingen individueel of in tweetallen de andere bronnen doornemen. Trek er 30 minuten voor uit.

Ten slotte discussiëren de leerlingen er in de klas over wat ze door het lezen van de bronnen aan nieuwe kennis hebben opgedaan en welk gevaar er dreigt, nu er een nieuw middel is dat ingezet kan worden tegen het virus.

Uitwerking
Aids betekent: Acquired Immune Deficiency Syndrome. Het houdt een verzwakking in van het immuunsysteem van het lichaam door een oorzaak van buitenaf.
Hiv betekent: Human immune deficiency virus, een virus dat de werking van het immuunsysteem van het menselijk lichaam steeds verder zwakker maakt.

Er is sinds kort een vaccin beschikbaar tegen hiv. Het heet PReP en wordt ook wel preventiepil genoemd. In Nederland wordt dit middel verstrekt aan mensen die een verhoogd risico lopen op besmetting met hiv. Het middel blijkt bij de meeste mensen die het krijgen, goed te werken.

Al vanaf de jaren ’80 zijn er zogenaamde aidsremmers beschikbaar voor mensen die besmet zijn met hiv. Zoals de naam al zegt kunnen deze medicijnen je niet helemaal van het virus afhelpen, maar houden ze het virus in toom, zodat je  immuunsysteem goed blijft werken en je in goede gezondheid kunt blijven leven.

Zonder deze geneesmiddelen leidt besmetting met hiv meestal tot aids, maar het kan jaren duren voor het zover is. Door hiv is het lichaam steeds minder in staat om andere ziekmakende virussen en bacteriën af te weren. Tenslotte sterft de besmette persoon aan een infectieziekte die niet door hiv is veroorzaakt. Of mensen sterven aan kanker, omdat mensen met hiv door het virus bepaalde vormen van kanker kunnen krijgen.

Hiv wordt van mens tot mens overgedragen door bloed, sperma en vaginaal vocht. De meeste besmettingen vinden dan ook plaats door seks, maar het kan ook gebeuren via bloedtransfusies of het gebruik van injectienaalden, waar besmet bloed aan zit. Ten slotte kan een zwangere vrouw die besmet is, het virus aan haar ongeboren kind doorgeven.

Wat besmettelijkheid betreft is het virus dus minder gevaarlijk dan het coronavirus en andere ziekteverwekkers die ook van mens tot mens door de lucht en door huidcontact kunnen worden overgedragen.

Het verraderlijke van hiv is wel dat iemand met hiv andere mensen met dit virus kan besmetten tijdens seksueel contact, zonder dat de besmette persoon symptomen van aids vertoont.
Je kunt dan alleen te weten komen of je wel of niet besmet bent met hiv door je hierop te laten testen.

Waarom de wereld nog steeds geteisterd word door de aidspandemie, heeft meerdere oorzaken:

  • Geneesmiddelen tegen hiv en aids zijn voor veel mensen die in armoede leven niet betaalbaar, en ook niet voor landen die weinig geld kunnen uitgeven aan goede gezondheidszorg. Dit probleem heeft vooral Afrika ten zuiden van de Sahara.
  • Praten over seks in het algemeen en over preventie van besmetting met hiv is taboe in sommige landen en in kringen waar mensen zich strikt houden aan leefregels inzake seks die voortkomen uit hun levensovertuiging, of die van hun sociale omgeving. Dat maakt het moeilijk om mensen te bereiken met voorlichting over hiv en aids.
  • In sommige landen kunnen veel mensen van 15 jaar en ouder niet lezen en schrijven. Ook dat maakt het moeilijk om voorlichting te geven over hiv en aids.

Enkele NGO’s die zich bezighouden met voorlichting over en bestrijding van hiv en aids: Aidsfonds, Artsen zonder Grenzen, Cordaid

Kerndoelen
36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.

39. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren.

 


 

  • De leerlingen weten wat hiv is en hoe het van mens tot mens wordt overgedragen.
  • De leerlingen weten wat aids is en kunnen aangeven waarom mensen er dood aan kunnen gaan als ze er niet voor worden behandeld.
  • De leerlingen hebben gezien waarom hiv en aids in Nederland geen groot gevaar meer hoeven te zijn voor de volksgezondheid.
  • De leerlingen hebben gezien waar in het buitenland hiv en aids nog steeds een gevaar voor de volksgezondheid zijn en ze kunnen daar enkele oorzaken voor benoemen en beschrijven.
  • De leerlingen kunnen uitleggen hoe de Verenigde Naties laten zien dat bestrijding van hiv en aids nog hoog op hun agenda staan.

 


 
De leerlingen hebben de les goed gedaan als de leerdoelen zijn gehaald.

verwante lessen

Login Form