Iedere cultuur heeft zijn eigen tradities en rituelen. Sommige rituelen hebben te maken met geboorte, volwassen worden, huwelijk, overlijden of een herdenkingsdag. Vooral deze rituelen zijn een uitdrukking van een levensovertuiging.
Een baby wordt gedoopt, een ritueel uit de christelijke traditie
We leren allemaal om de cultuur en levensovertuiging van iedereen te respecteren. Het is een mensenrecht om je eigen religie of levensovertuiging te mogen beleven.
Maar wat als een ritueel de gezondheid van mensen in gevaar brengt of daadwerkelijk schaadt?
Moet je het dan helemaal verbieden? Of kun je er iets aan veranderen zonder dat je de cultuur of levensovertuiging die erachter zit, geweld aandoet?
In deze les leggen we je enkele voorbeelden voor met deze vragen in het achterhoofd.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
Jullie werken in vier groepen aan een onderzoek. Daar krijg je 30 minuten de tijd voor.
Je onderzoekt met je groep een van de vier voorbeelden van rituelen met een gezondheidsrisico:
- Ramadan
- Besnijdenis bij (Joodse) jongens
- Kruisigingsritueel op de Filippijnen
- Stierenloop in Pamplona, Spanje
Over elk van die rituelen is een bron opgenomen in de les. Bij elke bron krijg je een of meer suggesties om meer informatie te zoeken over het ritueel. Ga na waar dat ritueel bij hoort en wat voor functie het heeft.
Bedenk voor zover mogelijk een alternatief of aanpassing van dit ritueel of geef aan of je vindt dat het ritueel afgeschaft moet worden. Schrijf een verslag van je bevindingen.
Ter afsluiting van de les vraagt je leerkracht iedere groep om zijn verslag te presenteren.
Kijk naar de Schooltv-video ‘Clipphanger – Wat is de ramadan?':
Ga na (via Internet) of er nog andere groepen zijn die niet aan het vasten hoeven mee te doen. Wat is het effect van het vasten voor mensen op het werk en in de sport?
Kijk naar de YouTube-video ‘Zonder medische achtergrond besnijden gebeurt, maar mag dat wel?':
Ga na (via internet) hoe het zit met de besnijenis van meisjes in Nederland. Wordt dat ook gedoogd?
Kijk naar de YouTube-video ‘Filipijnen houden traditie in ere met jaarlijkse kruisiging':
Ga na (via internet) hoe de katholieke kerk aankijkt tegen kruisigingen op de Filippijnen.
Bekijk de YouTube-video ‘Mensen rennen door straten met wilde stieren’:
Ga na (via internet) waarom deze mannen voor de stieren uit rennen en wat dit te maken heeft met de heilige Fermin.
Iedere cultuur heeft zijn eigen rituelen. Sommige rituelen markeren de overgang van de ene naar de andere fase in de levensloop van mensen, zoals het volwassen worden. Sommige rituelen komen voort uit een levensovertuiging. Ieder mens heeft recht op vrijheid om zijn religie of levensovertuiging te beleven. Het staat in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties en het Mensenrechtenverdrag van Europa.
Maar wat moet je met rituelen die bij mensen blijvende schade aan de gezondheid kunnen veroorzaken of afbreuk doen aan het functioneren van het menselijk lichaam? Het ritueel laten zoals het is, aanpassen of verbieden? In deze les geven leerlingen een antwoord op die vraag bij deze rituelen met de gezondheidsrisico’s die erdoor kunnen ontstaan.
Voor deze les trekt u 1 uur uit. Daarna laat u de leerlingen in groepen een onderzoek naar rituelen uitvoeren. Trek voor dit onderzoek, en het maken van een verslag hierover 40 minuten uit.
Maak eerst vier groepen. De leerlingen in elke groep krijgen een van de volgende rituelen toebedeeld:
- Ramadan
- Besnijdenis bij jongens
- Kruisigingsritueel op de Filippijnen
- Stierenloop in Pamplona, Spanje
Over elk van die rituelen is een bron beschikbaar. Bij elke bron staan een of meer suggesties om meer informatie te zoeken over het ritueel. De leerlingen gaan na waar het door hen gekozen ritueel bijhoort en wat voor functie het heeft. Ze bedenken ook, voor zover mogelijk, een alternatief of aanpassing van dit ritueel.
Tenslotte schrijven ze een verslag van hun onderzoek met hun antwoord op deze vragen. Ter afsluiting van de les vraagt u de groepen hun verslag aan de klas de presenteren.
Deze activiteit duurt 15 minuten.
Korte uitwerking
Ramadan
Vasten, het zich onthoudien van seks en van roken tijdens de islamitische maand Ramadan maakt deel uit van een algeheel streven bij moslims om te leren lichamelijke verlangens te weerstaan, omwille van het geestelijke. Het vasten is dan ook een uithoudingsproef.
Het vasten is verplicht tussen de ochtendschemering en de avondschemering. Daarna mag er gewoon weer gegeten, gerookt en gedronken worden, en mag men ook geslachtsgemeenschap hebben. Daardoor is er alleen een verhoogd gezondheidsrisico voor zwangere vrouwen, jonge kinderen en mensen met een kwetsbare gezondheid. Daarom hoeven die niet mee te doen aan het vasten.
Als de Ramadan in het zomerseizoen valt en de dagen dus lang en in sommige landen ook heet zijn, is het vasten voor velen pas echt een echte uithoudingsproef.
Besnijdenis bij joodse jongens
Praktiserende joden laten jongetjes van enkele dagen oud besnijden.
Gebeurt dat door mensen die hiertoe terdege zijn opgeleid, dan geeft dat weinig risico op complicaties. Maar de besnijders zijn meestal geen artsen en mogen baby’s daarom niet verdoven met een middel dat met een injectienaald wordt toegediend. Alleen bevoegde artsen mogen op die manier iemand verdoven.
Bovendien is het maar de vraag of de besnijder van dienst echt vaardig genoeg is om de ingreep veilig uit te voeren. Het is in ieder geval bekend dat er na een ingreep complicaties kunnen optreden die tot langdurige klachten leiden.
Kruisiging en zelfkastijding op de Filippijnen
Bij dit ritueel worden mannen en vrouwen letterlijk aan het kruis genageld, precies op de manier waarop het gebeurd is met Jezus Christus. Het ritueel is bedoeld om die kruisiging getrouw na te bootsen, al worden de gekruisigden al na enkele minuten weer van het kruis gehaald en verzorgd.
Evengoed krijgen de gekruisigden diepe wonden aan handen en voeten; die worden helemaal doorboord.
De Rooms-Katholieke kerk op de Filippijnen is tegen dit ritueel omdat dit niets toevoegt aan het lijden(sverhaal) van Jezus; die heeft al geleden voor alle mensen en dat iemand op dezelfde manier dit lijden wordt toegebracht, is daarom overbodig, vindt de kerk.
Naast de kruisigingen vindt ook zelfkastijding plaats. Deelnemers aan dit onderdeel van het ritueel geselen zichzelf of elkaar tot bloedens toe.
Stierenloop in Pamplona
Ieder jaar in juli worden gedurende negen dagen stieren losgelaten in straten van Pamplona ter ere van de heilige Fermin. Dit spektakel maakt deel uit van het Fermin-festival en wordt al eeuwenlang gehouden.
Sint Fermin was een heilige en martelaar.
Tijdens de stierenloop rennen mensen voor stieren uit, langs een route van ongeveer 800 meter, die eindigt bij een arena waar stierengevechten plaatsvinden. De stieren worden na de stierenloop in deze arena gedood. Tijdens de stierenloop lopen deelnemers de kans door een stier te worden verwond. Er vallen elk jaar wel een paar gewonden tijdens de stierenloop.
Steeds meer dierenactivisten in Spanje en erbuiten keren zich tegen de stierenloop, en tegen stierengevechten in het algemeen. Het is niet ondenkbaar dat het Fermin-festival blijft, maar dat de stierenloop er op den duur geen deel meer van uitmaakt.
Kerndoelen
36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.
43. De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, leert de betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen, en leert respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit.
- De leerlingen hebben gezien wat rituelen zijn.
- De leerlingen hebben gezien dat rituelen vaak een uiting zijn van de beleving van een bepaalde religie of levensovertuiging.
- De leerlingen hebben laten zien dat ze een door argumenten ondersteund, afgewogen oordeel kunnen geven over de wenselijkheid om vast te houden aan een bepaald ritueel, daarmee rekening houdend met de mogelijke gevolgen voor de gezondheid van de mensen die bij het ritueel betrokken zijn.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als hun onderzoeksverslag:
- duidelijk maakt of het onderzochte ritueel verboden dan wel aangepast moet worden om te veel gezondheidsrisico’s te vermijden, en
- helder van opzet is.