Waar zijn toch alle insecten gebleven? Vooral vanaf 2018 verschijnen er steeds meer berichten over insecten die snel in aantal aan het afnemen zijn. Dat is te zien in Nederland, elders in Europa en daarbuiten.
Deskundigen vinden dat zorgelijk en zijn steeds aan het uitzoeken waarom er steeds minder insecten zijn.
Waarom vinden de deskundigen het zorgelijk dat het aantal insecten afneemt?
Welke oorzaken zijn er volgens hen aan te wijzen voor de afname van de aantallen insecten?
Wat kunnen we doen om de trend te keren? Hoe kun je daar zelf een bijdrage aan leveren?
Dat gaan jullie onderzoeken.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
Kijk eerst naar de video in bron: Aantal insecten daalt. Dat duurt enkele minuten.
Bekijk daarna de tweede video en neem de andere bronnen in de les door. Dat doen jullie in tweetallen.
Noteer voor jezelf welke oorzaken het in aantal afnemen van de insecten heeft, hoe we die oorzaken voor zover mogelijk kunnen aanpakken en waarom we insecten niet kunnen missen.
Trek voor deze opdracht 25 minuten uit.
Daarna houd jullie in de rest van het lesuur een discussie over de mogelijke maatregelen die genomen moeten worden om teruggang van de aantallen insecten stop te zetten en wat je daar zelf aan kunt bijdragen.
Kijk naar de YouTube-video ‘Aantal insecten neemt dramatisch af: dit is waarom’
Begrijp je nu waarom het voor de natuur een goede zaak is dat bijvoorbeeld in de gemeente Nijmegen veel grasperken pas eind juni gemaaid worden?
Soms sterft tijdens de winter een groot deel van de populatie bijenkoninginnen.
Kijk naar de onderstaande YouTube-video om te zien waarom dat een punt van zorg is voor de landbouw en waarin drie oorzaken van deze bijensterfte worden genoemd.
Onderzoekers gaan na hoe groot de afname van het aantal insecten in natuurgebieden is. Ook zoeken ze naar oorzaken van die afname.
14 MEI 2018 | NATUURMONUMENTEN
In onze natuur leven steeds minder insecten. Dat blijkt uit onafhankelijk onderzoek dat in opdracht van Natuurmonumenten is uitgevoerd. Om die achteruitgang te stoppen, moeten we in onze landbouwgebieden de natuur meer ruimte geven.
Het beeld dat het onderzoek geeft van insecten in de natuur, stemt niet vrolijk. Hun aantallen dalen fors. En dat is erg. Het is een grote aanslag op de kringloop van het leven. Insecten zorgen voor een gezonde bodem, zodat planten er kunnen groeien en ze bestuiven bloemen, bomen en gewassen. Ook kunnen vogels en andere dieren niet zonder insecten, omdat ze als voedsel voor hen dienen.
Grote aantallen verdwenen
Eerder bleek al uit Duitse, Franse en Engelse onderzoeken dat het slecht gaat met de insecten in de natuur. Om na te gaan of dat ook in Nederland het geval is, heeft Natuurmonumenten wetenschappers van het Kenniscentrum Insecten en van de Radboud Universiteit laten uitzoeken hoe het met de insecten in ons land gaat.
Tijdens twee langlopende studies zijn acht insectengroepen uitgebreid onderzocht in natuurgebieden bij Wijster (Drenthe) en in natuurgebied
De Kaaistoep (Noord-Brabant). Alleen met de wantsen ging het beter; hun aantal bleef ongeveer gelijk. Bij de andere insectengroepen was een dramatische afname te zien.
Een gewone Haft, ook wel eendagsvlieg genoemd
Afname van insecten in de gemeten periode:
- Haften: 98%
- Kokerjuffers: 93%
- Kevers: 76%
- Loopkevers in het gebied de Kaaistoep: 92%
- Lieveheersbeestjes: 57%
- Gaasvliegen: 72%
- Macro-nachtvlinders: 66%
- Loopkevers in Drenthe, in de periode 1995-2017: 79%
Internationale trend
Steeds meer kwantitatieve onderzoeken naar insecten laten dezelfde trend zien. Zo wees een Duits onderzoek uit dat in dat land zo’n driekwart van de insecten in een gemeten periode van 27 jaar is verdwenen. In Frankrijk zijn vogelsoorten die insecten eten sinds 2000 met 33 procent afgenomen.
Daarom is het de hoogste tijd dat in Nederland een grondige herinrichting plaats vindt, aldus Natuurmonumenten. Marc van den Tweel, de directeur van deze organisatie licht dit toe: “De landbouw is een van de belangrijkste beheerders van ons buitengebied. Daar wordt jaarlijks zo’n 10 miljoen kilo aan chemische gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. We moeten toe naar biologische bestrijding. Het verbod op drie chemische middelen is een mooi begin, maar lang niet voldoende. Er is simpelweg meer ruimte nodig voor natuur in landbouwgebieden.”
Om dit te bereiken werkt Natuurmonumenten met boeren, wetenschappers, banken en bedrijven aan een Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Van den Tweel: “Een gezonde landbouw betekent ook dat boeren die werken mét de natuur een eerlijke prijs voor hun product krijgen. En dat betekent dat we vanaf nu anders met ons land, ons landschap en onze landbouw moeten omgaan.”
Landbouwgrond bij Breda
Inmiddels gebruiken landbouwers minder schadelijke bestrijdingsmiddelen en/of ze gaan plaagdieren en onkruid alleen te lijf met natuurlijke middelen.
Ook gebruiken ze minder kunstmest of ze zien er helemaal van af.
Hun producten zijn herkenbaar aan een label, bijvoorbeeld Eko of Demeter. Wie (ook) voedselproducten wil kopen die op natuurvriendelijke en insectvriendelijke wijze zijn gemaakt, kan ze makkelijk vinden in een supermarkt of in een andere winkel die voedselproducten verkoopt.
Een uitgebreide lijst van dit soort labels is te vinden op Voedselkeurmerken, keurmerken als Eko, Bio, Demeter en Max Havelaar. Bij elk label is een tekst met uitleg te lezen.
Vooral vanaf 2018 verschijnen er nieuwsberichten en wetenschappelijke artikelen over een trend die al tientallen jaren lang te zien is in Nederland en in het buitenland: het aantal insecten is sterk aan het afnemen. Inmiddels is het aantal insecten enkele tientallen procenten lager dan voor de eeuwwisseling.
Deskundigen vinden dat zó verontrustend dat ze koortsachtig op zoek zijn naar de oorzaken van deze trend. Vooral maken ze zich druk om de achteruitgang in het aantal honingbijen.
Leerlingen gaan na wat al dat onderzoek heeft opgeleverd. Aan de hand van wat we nu weten dankzij dat onderzoek, gaan ze na hoe we die trend kunnen keren.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u één lesuur uit. U laat de leerlingen de video zien in Bron: Aantal insecten daalt. Dat kost enkele minuten.
Daarna laat u de leerlingen in tweetallen werken. Elke tweetal neemt de overige bronnen in de les door.
Elk tweetal noteert welke oorzaken de afname van de aantallen insecten heeft, hoe we die oorzaken zo veel mogelijk kunnen aanpakken, en waarom we insecten niet kunnen missen. Trek hier 25 minuten voor uit.
Daarna houdt U de rest van het lesuur met de klas een discussie over de mogelijke maatregelen die genomen moeten worden om teruggang van de aantallen insecten stop te zetten, en bedenken de leerlingen wat ze daar zelf aan kunnen bijdragen.
Uitwerking
In grote lijnen:
De afname van het aantal insecten is voor een deel toe te schrijven aan ziektes en parasieten. In de film in Bron: video wordt een voorbeeld hiervan genoemd. Aan deze oorzaak is weinig of niets te doen.
Dat is wel het geval met twee andere oorzaken van het achteruitgaan van het aantal insecten:
- het gebruik van bestrijdingsmiddelen die naast de te bestrijden plaagdieren en schadelijke planten ook andere soorten aantasten en doden.
- het vernietigen van natuurgebieden waar insecten hun rol spelen in een ingewikkelde gemeenschap van soorten planten en dieren.
Om de natuur, en zeker ook de insectenwereld te sparen, gebruiken sommige landbouwers bestrijdingsmiddelen die snel uiteenvallen in onschadelijke stoffen, of ze zien helemaal af van het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Daarnaast pleiten organisaties als Natuurmonumenten voor een nieuw beleid voor landgebruik, waarbij de natuur letterlijk meer ruimte krijgt.
Kerndoelen
36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.
39. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren.
- De leerlingen kunnen uitleggen hoe insecten een belangrijke rol spelen in hun leefgemeenschappen van soorten planten en dieren.
- De leerlingen kunnen uitleggen waarom sommige insecten essentieel zijn voor onze voedselvoorziening.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als ze de voorstellen voor de te nemen maatregelen om de teruggang van de aantallen insecten te stoppen kunnen onderbouwen met op feiten gestoelde argumenten.