In april 1942 werd in Polen, vlakbij de grens met de Oekraïne, toen een deelrepubliek van de Sovjet-Unie het vernietigingskamp Sobibor in gebruik genomen. Het was vernoemd naar een dorp dat vlakbij lag. Na een opstand van gevangenen in dat kamp op 14 oktober 1943 wed het op last van de Duitse regering weer afgebroken.
Wat heeft zich in die tussentijd afgespeeld in dit kamp? Waarom speelde het een belangrijke rol in de Jodenvervolging in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog? Hoe wisten ongeveer vijftig mensen hun verblijf in dat kamp te overleven? Hoe word de herinnering aan dit kamp en wat zich daar heeft afgespeeld in stand gehouden voor mensen die na de Tweede Wereldoorlog geboren zijn?
Dat onderzoeken leerlingen aan de hand van informatie van de Stichting Sobibor, opgericht door enkele Nederlandse overlevenden en fragmenten uit interviews van overlevenden van dit kamp.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u 2 uur uit. U verdeelt de klas in acht groepen. Iedere groep kiest een van de acht bronnen in de les uit. U ziet erop toe dat elke bron aan bod komt.
Laat de leerlingen één lesuur werken aan het verzamelen van gegevens uit de bron en laat de leerlingen een tweede uur werken aan hun affiche/collage voor de tentoonstelling.
Zodra alle groepen klaar zijn, verzamelt u de vellen met afbeeldingen en de tekstbordjes en daar maakt u een tentoonstelling van.
Tip: maak van de tentoonstelling een digitale versie, in PDF bijvoorbeeld. Verspreiding wordt zo een stuk eenvoudiger. Zo kunnen ook leerlingen van andere klassen en ouders het lezen.
Hoofdzaken die in de tentoonstelling aan de orde moeten komen
Het kamp Sobibor was een vernietigingskamp en niet een concentratiekamp om mensen voor kortere of langere tijd gevangen te houden. Vrijwel iedereen die naar Sobibor gebracht werd er gedood.
Het kamp werd gebruikt bij de massamoord door en namens de Duitse naziregering die Holocaust of Shoa genoemd wordt. Die massamoord verliep volgens een door de naziregering uitgewerkt plan, de Endlösung en was dus een uitgesproken voorbeeld van genocide.
Naat joden werden ook Roma, Poolse verzetsstrijders en Russisch krijgsgevangenen omgebracht. Van de ruim honderdduizend joden die uit Nederland werden weggevoerd, werd ongeveer een derde naar Sobibor gevoerd.
De opstand in het kamp op 14 oktober 1943 werd georganiseerd door Russische gevangenen. Van de honderden gevangenen die tijdens de opstand uit het weg wisten te komen, is het grootste deel opgepakt en gedood. Ongeveer 45 van hen overleefden deze ontsnapping en nog eens vijf gevangenen wisten op een andere manier weg te komen en zo te overleven.
Na de opstand wilde de Duitse regering van het kamp af en wilde zij alle sporen ervan uitwissen. Dat is vrijwel helemaal gelukt.
In Nederland, Polen, Israël en elders wordt de Holocaust jaarlijks op 19 april herdacht. Ook de Stichting Sobibor, opgericht door overlevenden van Sobibor, werkt eraan mee. Zie ook https://www.sobibor.org/.
Kerndoelen:
36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.
37. De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen en personen in hun tijd te plaatsen. De leerling leert hierbij over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken:
– tijd van wereldoorlogen (1900–1950)
40. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken.