De Koninklijke Bibliotheek heeft een groot aantal historische kranten gedigitaliseerd en online gezet. Iedereen kan in dat digitale archief rondneuzen om onderzoek te doen. In dit archief vind je ook digitale versies van landelijke dagbladen uit de periode 1940-1945. Daar zijn ook uitgaven bij van Het Vaderland.
Deze krant verscheen van 1869 tot 1982. Het is het enige dagblad dat in de periode 10-16 mei 1940 elke dag verscheen. Normaal verscheen Het Vaderland niet op zondag en maandag, maar daar werd toen een uitzondering op gemaakt.
Jullie gaan zelf onderzoek doen aan de edities van Het Vaderland die tussen 10 en 16 mei 1940 verschenen zijn. Daarvoor hoeven jullie niet zelf in het digitale archief van de Koninklijke Bibliotheek naar deze edities te zoeken. Dat hebben wij alvast gedaan. De edities zijn elk als bron in de les verwerkt en als pdf-bestand na te lezen.
Na dit onderzoek stel je je voor dat je zelf naar een van die oorlogsdagen reist met een tijdmachine en verslag doet van een gebeurtenis op die dag die met het begin van de Duitse bezetting van Nederland te maken heeft.
Voor deze opdracht krijg je 2 lesuren de tijd.
Iedereen leest Bron: Het Vaderland'. Daarna verdelen we de klas in negen groepen. Elke groep gaat aan de slag met een van de negen kranten die je ook in deze eerste bron vindt.
Lees de artikelen van die dag goed door (lesuur 1) en maak een radioverslag* van de gebeurtenissen van die dag (lesuur 2). Daar krijg je maximaal vijf minuten voor. Spreek onderling goed af wie wat doet en wie het mondelinge verslag aan de rest van de krant vertelt.
Tip: print de pdf. Dat maakt het lezen van de krant makkelijker.
* De kranten en de radio waren de belangrijkste nieuwsbronnen van die tijd. De tv en internet bestonden nog niet.
In die eerste oorlogsweek verscheen Het Vaderland als nooduitgave met per keer maar twee of vier pagina's. In die week verscheen Het Vaderland, dat normaliter alleen als avondblad verscheen, twee keer met twee dagelijkse edities, een ochtendeditie én een avondeditie. Daarom heeft het schema negen edities om uit te kiezen:
Vrijdag - 10 mei 1940 - Avondblad - 4 pagina’s*
Zaterdag - 11 mei 1940 - Ochtendblad - 4 pagina’s*
Zaterdag - 11 mei 1940 - Avondblad - 4 pagina’s*
Zondag - 12 mei 1940 - Ochtendblad - 4 pagina’s*
Maandag - 13 mei 1940 - Ochtendblad - 2 pagina’s*
Dinsdag- 14 mei 1940 - Avondblad - 4 pagina’s**
Woensdag - 15 mei 1940 - Avondblad - 4 pagina’s**
Donderdag - 16 mei 1940 - Ochtendblad - 2 pagina’s**
Donderdag - 16 mei 1940 - Avondblad - 4 pagina’s**
* Nooduitgave i.s.m. de Nieuwe Rotterdamsche Courant
** Nooduitgave i.s.m. de Nieuwe Rotterdamsche Courant en de Nieuwe Haagsche Courant
Hét nieuws van 10 mei 1940 was uiteraard de landing van Duitse parachutisten in Nederland:
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Klik hier voor de hele krant (als pdf).
Het project Oorlogskranten van de Koninlijke Bibliotheek i.s.m. Delpher omvat het selecteren, digitaliseren, opslaan en publiek maken van circa 300.000 krantenpagina's. Uit de beschikbare titels van landelijke dagbladen heeft CMO gekozen voor de weergave van de negen edities van Het Vaderland dat als enige in die week elke dag verscheen in de periode 10-16 mei 1940. Deze edities vormen de basis van de lesbrief 'Oorlogskranten: Het Vaderland' voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs.
Zie ook https://www.delpher.nl/nl/kranten en klik op 'Uitgebreid zoeken':
Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland met grof geweld binnen. Zo begon ook voor Nederland de Tweede Wereldoorlog pas echt. Vier dagen later gaven de Nederlandse strijdkrachten zich over aan Duitsland. Vanaf 15 mei 1945 waren Duitse bestuurders de baas in Nederland. Deze feiten zijn iedereen wel bekend. Maar hoe was het om het zelf mee te maken? En hoe was het om er als journalist verslag van te doen?
Dat laatste is uitstekend na te gaan doordat in de periode 10-16 mei 1940 het landelijk dagblad Het Vaderland dagelijks bleef verschijnen, zelfs op zondag 12 en maandag 13 mei (op die twee dagen in de week verscheen dit dagblad anders nooit), en op twee van die dagen tweemaal. Dat kon je toen van geen enkel ander dagblad zeggen. In de Koninklijke Bibliotheek zijn exemplaren van alle negen edities van Het Vaderland uit die eerste oorlogsweek bewaard gebleven en ook nog in digitale vorm te raadplegen.
Dat laatste is precies datgene wat leerlingen gaan doen in de les. Om zich in de rol van radioverslaggever in te leven in de hectiek van die eerste oorlogsweek in Nederland.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u 2 lesuren uit.
U deelt de klas in negen groepen in. Spreek met alle groepen af of ze als eindproduct een radioverslag doen.
Iedere groep leest Bron: Het Vaderland en kiest uit het schema in deze bron één editie uit van Het Vaderland. Let erop dat alle edities worden uitgekozen.
De leden van iedere groep leest de door hen gekozen editie globaal door en kiest daartoe een of meer van de artikelen in die editie als bron voor hun radioverslag van maximaal 5 minuten per groep.
Kerndoelen
36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.
37 De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen en personen in hun tijd te plaatsen. De leerling leert hierbij over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken:
– tijd van wereldoorlogen (1900–1950)
De leerling leert daarbij in elk geval de relatie te leggen tussen de gebeurtenissen en ontwikkelingen in de 20e eeuw (waaronder de Wereldoorlogen en de Holocaust), en hedendaagse ontwikkelingen. De vensters van de canon van Nederland dienen als inspiratiebron voor de behandeling van de tijdvakken.
40. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken.
- De leerlingen kunnen in grote lijnen uitleggen wat er in Nederland gebeurde tussen 10 en 16 mei 1940.
- De leerlingen kunnen uitleggen waarom de gebeurtenissen uit die periode niet alleen het belangrijkste nieuwsverhaal was in die tijd, maar ook dat het om gebeurtenissen ging die zich in snel tempo voltrokken en een intense indruk maakten op de Nederlandse burgers.
- De leerlingen hebben laten zien dat ze zich kunnen inleven in de hectiek van wat zich in die periode voltrok in Nederland.
- De leerlingen hebben die hectiek weer weten te geven zoals hedendaagse verslaggevers dat zouden hebben gedaan met de technische mogelijkheden waar deze verslaggevers over beschikken.
De opdracht is goed gemaakt als het eindproduct van iedere groep:
- Een helder beeld geeft van wat zich in de meidagen van 1940 heeft afgespeeld in de perceptie van wie nu nieuwsberichten maakt of tot zich neemt;
- Het radioverslag qua taalgebruik goed verzorgd is;
- Het betoog een heldere opbouw heeft en steeds duidelijk maakt voor wiens rekening de hierin verwerkte beweringen komen.