Tijdens de Tweede Wereldoorlog veroverden Japanse troepen Nederlands-Indië. Kostte dat heel veel tijd en moeite? Of waren ze er vrij snel mee klaar? En hoe is dat te verklaren? Dat gaan jullie onderzoeken.
Dat onderzoek doen jullie door op een landkaart van Indonesië stap voor stap aan te geven hoe Japan Nederlands-Indië veroverde. Bij elke stap leggen jullie uit wat er toen is gebeurd en waarom die gebeurtenis belangrijk was voor de Japanse opmars.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd. Je werkt alleen of met z'n tweeën (afhankelijk van het aantal leerlingen in de klas).
Bij 'Bron: Belangrijke plekken' kies je een van 18 locaties die beschikbaar zijn. Zoek op een internet of een atlas waar deze locatie ligt en kruis samen met je docent op een kaart die je van de docent krijgt. De 18 locaties moeten allemaal aan bod komen.
Je zoekt daar meer informatie over en bij het zoeken op internet gebruik je als zoektermen de naam van de plek die je gekozen hebt en zoekwoorden als “Japan”, “aanval” of “verovering” of “invasie”, “Nederlands-Indië” en eventueel "1942".
Deze gegevens zet je op een kort kaartje dat je bij de docent inlevert.
Kijk naar twee fragmenten van De oorlog - Aflevering 7: Indië in oorlog.
1) Hierin worden twee redenen genoemd waarom de aanval van Japan op Nederlands-Indië niet achteraf als een verrassing had hoeven komen.
2) In het tweede fragment zie je waarom de Nederlandse en Nederlands-Indische strijdkrachten de Japanse aanval niet hadden kunnen stoppen en zich moesten overgeven aan Japan.
In januari 1942 vielen Japanse soldaten Nederlands-Indië binnen. Ze veroverden het ene eiland na het andere. Op 1 maart landden ze op Java. Dat was het laatste bolwerk dat de Japanners in handen kregen. Het Koninklijk Nederlands Indisch Leger KNIL vocht nog een week door tegen de Japanners. Op 8 maart 1942 gaf Nederlands-Indië zich over en kwam het onder Japans militair bestuur.
Als je een landkaart van Nederlands-Indië of Indonesië bekijkt, kun je het idee krijgen dat de Japanners er een enorme opgave aan hebben gehad om dit hele gebied te veroveren. Nederlands-Indië (nu Indonesië) heeft 18.585 eilanden. Hiervan zijn er ongeveer 6.000 bewoond. De archipel is meer dan 5.000 kilometer lang, maximaal 2.000 kilometer breed en met zijn 190 miljoen km² 55 maal zo groot als Nederland.
Je kunt hier klikken voor een grotere afbeelding van de kaart hierboven.
Kies één plek in Nederlands-Indië uit.
- Tarakan
- Manado
- Kendari
- Balikpapan
- Palembang
- Djambi
- Nieuw-Guinea
- Ambon
- Makassar
- Bandjermasin
- Banka
- Soerabaja
- Bali
- Straat van Soenda
- Javazee
- Eretan Wetan
- Batavia
- Bandung
1) Lees van ‘De verovering van Nederlands-Indië door Japan’ op https://nl.wikipedia.org/wiki/Verovering_van_Nederlands-Indi%C3%AB_door_Japan#De_aanval de paragraaf ‘De aanval’.
Ga na of in deze paragraaf de plek wordt genoemd die je hebt uitgekozen.
2) Ga naar de lijst van gebeurtenissen in Zuidoost-Azië tijdens de Tweede Wereldoorlog op https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_gebeurtenissen_tijdens_de_Tweede_Wereldoorlog:_Verre_Oosten, hiervan het gedeelte tussen 13 januari en 9 maart 1942.
Wat is er volgens die lijst gebeurd op de plek die je hebt uitgekozen?
Nederlanders kennen het verhaal van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië en de dekolonisatie van dit gebied, maar dan wel vooral vanuit een Nederlands perspectief. Hoe zou het zijn als mensen die tijdens de bezetting en dekolonisatie in Nederlands-Indië leefden het verhaal ervan vertellen? Ze zouden op hun eigen manier vertellen van de Japanse invasie en bezetting van hun thuisland, van de Japanse concentratiekampen in hun thuisland, van meisjes en vrouwen uit hun thuisland die als troostmeisjes (prostituees) Japanse soldaten moesten vermaken, van de mannen uit hun thuisland die als dwangarbeiders voor de Japanse bezetters werkten. En ze zouden hun eigen verhaal vertellen over wat er gebeurden nadat Japan had gecapituleerd. Met die capitulatie, waarmee de Tweede Wereldoorlog voor Nederlands-Indië ten einde liep, begon voor de bewoners van Nederlands-Indië een periode vol (oorlogs)geweld waarin Nederland vergeefs probeerde de macht over de kolonie te behouden.
Die periode werd in 1949 afgesloten toen de kolonie het zelfstandige land Indonesië werd. Om deze versie van het verhaal in kaart te brengen en voor iedereen toegankelijk te maken, heeft Herinneringscentrum Bronbeek samen met anders instellingen met een Indische achtergrond een archief opgebouwd met foto’s, documenten, voorwerpen, films en getuigenissen. Het archief bevat ook materiaal dat herinnert aan de periode vóór de Tweede Wereldoorlog. Het archief is toegankelijk via het webportaal Indië in oorlog dat onder beheer staat van het Herinneringscentrum Bronbeek.
Als je een landkaart van Indonesië bekijkt, zou je zeggen dat het voor de Japanse strijdkrachten een enorm en tijdrovend karwei is geweest om dit eilandenrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog toen het de Nederlandse kolonie Nederlands-Indië was, binnen te vallen en helemaal te bezetten.
Maar was dat ook het geval? Zo ja of zo nee waarom dan? En waarom vond de Japanse regering het de moeite waard om Nederlands-Indië te veroveren? Dat laat u de leerlingen in deze les nagaan door de Japanse opmars in Nederlands-Indië te reconstrueren en in kaart te brengen.
Benodigdheden
Hang een landkaart van Indonesië in de klas op. Als u die niet heeft, kunt u deze kaart downloaden en (op A3-formaat) printen.
Let er wel op dat alle 18 plekken in Nederlands-Indië die in Bron: Belangrijke plekken zijn genoemd, aan bod komen. Als het aantal leerlingen groter is dan 18, kunnen twee leerlingen samen één locatie op uw kaart aankruisen en aangeven wat er op die plek tijdens de Japanse invasie gebeurd is.
Als iedereen klaar is, hangt u de landkaart op. De nummers die de leerlingen op de landkaart hebben gezet, verwijzen naar de locaties op de landkaart en samen verwijzen ze naar een eigen kaartje over de begintijd van de oorlog. Verzamel alle kaartjes van de leerlingen.
Sluit de opdracht af met de vraag aan de klas waarom de verovering van Nederlands-Indië makkelijk of moeilijk is geweest.
Globale uitwerking
Japan wilde Nederlands-Indië inlijven omdat dat paste in het streven van het land om een wereldmogendheid te worden en om aan aardolie en andere grodnstoffen te komen waar het land zelf weinig van heeft.
Enerzijds is het een enorme opgave geweest om een gebied 55 maal zo groot als Nederland te veroveren dat bestaat uit duizenden eilanden en eilandjes.
Anderzijds was de gezamenlijke kustlijn van al die eilanden zo lang, ongeveer 40.000 kilometer dat het ondoenlijk was om er overal verdedigingswerken op te bouwen. Dat is dan ook bij lange na niet gebeurd. Bovendien had Japan een reusachtige vloot, was de Japanse luchtmacht qua omvang en slagkracht superieur aan die van Nederlands-Indië en de Geallieerden (vooral Australië en de VS) en kon Japan kolossale aantallen soldaten in de strijd werpen. Bovendien wisten Japanse troepen de weerstand van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger en de Geallieerden te breken door strategisch belangrijke plekken in Nederlands-Indië zoals vliegvelden te veroveren.
Kerndoelen
37 De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen en personen in hun tijd te plaatsen. De leerling leert hierbij over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken;
- tijd van wereldoorlogen (1900-1950)
De leerling leert daarbij in elk geval de relatie te leggen tussen de gebeurtenissen en ontwikkelingen in de 20e eeuw (waaronder de Wereldoorlogen en de Holocaust), en hedendaagse ontwikkelingen. De vensters van de canon van Nederland dienen als inspiratiebron voor de behandeling van de tijdvakken.
40 De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken.
41 De leerling leert de atlas als informatiebron te gebruiken en kaarten te lezen en te analyseren om zich te oriënteren, zich een beeld van een gebied te vormen of antwoorden op vragen te vinden.
- De leerlingen kunnen aan de hand van de fysische geografie van Nederlands-Indië uitleggen waarom het voor de Japanse troepen een enorme opgave is geweest om dit gebied te veroveren.
- De leerlingen kunnen aan de hand van de fysische geografie van Nederlands-Indië uitleggen waarom het voor de Nederlandse strijdkrachten en het KNIL moeilijk was om het eilandenrijk te beschermen tegen een invasie vanuit zee.
- De leerlingen kunnen enkele redenen noemen waarom de Japanse troepen binnen twee maanden geheel Nederlands-Indië konden veroveren.
- De leerlingen kunnen twee redenen benoemen waarom Japan Nederlands-Indië wilde inlijven en dat ook deed.
De opdracht is goed gemaakt als:
- de gegevens op elk kaartje correct zijn;
- de gegevens op de kaartjes in korte en heldere zinnen neergezet zijn.
- de nummers van de kaartjes op de juiste plaats zijn aangebracht op de landkaart.