De islam kent spijswetten waar praktiserende moslims zich (strikt) aan houden. Het afzien van het drinken van alcohol en van het eten van varkensvlees zijn hiervan twee bekende voorbeelden. In deze les komen nog meer van die spijswetten aan bod. Ook leer je vier begrippen kennen die met deze spijswetten te maken hebben.
Hoewel er al tientallen jaren veel praktiserende moslims wonen in Nederland, is het voor hen niet altijd even eenvoudig geweest om zich aan die spijswetten te houden. Nu is het een stuk makkelijker geworden.
Waar is dit aan te danken? Waarom vinden vooral praktiserende moslims die spijswetten zo belangrijk?
Dat komen jullie te weten door een informatiesite te bouwen met informatie over voedsel dat al of niet halal is. Die site is voor mensen die weinig of niets weten over dit onderwerp. Geef de site de volgende rubrieken:
- Islamitische spijswetten, omgang met dieren als voedselbron en uitleg van de begrippen halal, haram, makroeh en dhabiha;
- Adressen en korte beschrijvingen van winkels in de buurt van je school waar halal voedsel te koop is;
- Adressen en korte beschrijvingen van horecazaken in de buurt van je school waar je halal kunt eten en drinken.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
Lees eerst in je eentje de bron ‘Wat doen de VN?’. Je hebt er 5 minuten de tijd voor.
Daarna deelt je leerkracht de klas in drie groepen in. Iedere groep kiest een rubriek voor de te bouwen halal-website.
Lees van de overige bronnen de bron of bronnen die het beste passen bij de rubriek van de site die je gaat vullen.
Schrijf teksten voor de rubriek die je gekozen hebt.
Lever de teksten in bij je leerkracht. Die kijkt ze na en zet ze daarna op de halal-site.
Halal is een term in de islamitische leer, oorspronkelijk afkomstig uit het Arabisch. Het betekent: rein, toegestaan, geoorloofd. Het tegenovergestelde van halal is haram. Haram staat voor daden of zaken die niet door moslims begaan of gebruikt mogen worden, kortom die zijn verboden.
Volgens de leer van de islam mogen mensen dieren eten. Dieren zijn niet slechts voor hun eigen belang geschapen. Ze bezitten geen intellectuele vermogens en hebben niet de mogelijkheid tot vrije keuze. Mensen hebben deze wel, en daarom staan ze boven dieren.
Een andere reden waarom moslims dieren mogen eten, of op andere wijze gebruiken, is dat de mens een dier niet kan behoeden voor dood en vernietiging. Ook al wordt een dier niet door de mens geslacht, het kan wel aangevallen worden door een ander dier en daardoor een gruwelijker dood sterven.
Dat mensen dieren mogen slachten, wil nog niet zeggen dat elk dood dier zomaar opgegeten mag worden. Volgen de Koran, het heilige boek van de islam, is het eten van varkens haram. Ook dieren die dood worden aangetroffen, zonder dat ze doelbewust door iemand geslacht zijn, zijn haram. Alle dieren die in zee leven, mogen op alle manieren gevangen worden en gegeten, zolang dit niet op een onnodig wrede wijze gebeurt.
Naast etenswaren die halal of haram zijn, zijn er ook etenswaren die makroeh zijn. Die zijn niet echt verboden, maar kun je als moslim beter niet tot je nemen.
Bovendien mogen Moslims haram etenswaren nuttigen als ze met geen mogelijkheid aan halal eten kunnen komen. Ze mogen dan zoveel haram voedsel eten als nodig is om niet om te komen van de honger.
Enkele spijswetten op een rijtje:
- Er mag geen alcohol in het eten zitten.
- Er mag geen bloed in het eten zitten.
- Het vlees mag niet van een dier zijn dat vlees eet, of van een ezel, aap, insect, reptiel of amfibie.
- Vlees moet van een dier komen dat door een gelovige moslim is geslacht en dat ook volgens de richtlijnen van de dhabiha is geslacht (zie de bron ‘Dhabiha’).
Onderschrift bij de foto rechts: Turkse Nederlanders wachten met
schapen in een Amsterdams abbatoir om ze ritueel te slachten
- Alle soorten vis zijn toegestaan, ook weekdieren en garnalen. Wat uit zee komt hoeft niet ritueel geslacht te worden.
- Verboden zijn soorten kaas waar dierlijke producten in zijn verwerkt.
Tot slot nog enkele tips:
- Kijk uit voor melkpoeder; het zit in chocola, pudding, taart of ijs en in nog veel meer producten.
- Vermijd voedselproducten zoals gelei waar gelatine in zit. Gelatine is gemaakt van de hoorns en hoeven van dieren die mogelijk niet halal zijn.
- Vermijd voedselproducten met dierlijke eiwitten, omdat die zijn vaak afkomstig zijn van varkens of niet halal-geslachte dieren.
Je kunt makkelijker aan halal voedsel komen dan veel Nederlanders, die geen moslim zijn, denken. Vaak weten ze dat er halal vlees te koop is, omdat ze vlakbij een islamitische slagerij wonen of vlakbij een halal supermarkt.
Maar wie goed kijkt in supermarkten en andere winkels, ontdekt dat er ook andere halal voedselproducten te koop zijn: milkshakes bijvoorbeeld, barbecuesaus, vis en frites. Frites zijn halal als ze gebakken zijn in plantaardig vet in plaats van in dierlijk vet. Halal voedselproducten zijn niet alleen te koop in speciale winkels en halal slagerijen. Gewone supermarkten verkopen deze voedselproducten ook.
Er zijn ook restaurants die (ook) halal-voedselproducten aanbieden.
Het is dus maar een kleine moeite om alle spullen te kopen die je nodig hebt als je uitsluitend halal wil eten.
Tot ongeveer 2010 was het soms niet makkelijk om in een winkel of restaurant aan voedselproducten te komen die halal zijn. Enkele overtuigde moslims lieten daar hun gedachten over gaan.
Halal fastfood
Kaisar Malikshahi, die in Aalsmeer woont, gaat regelmatig met zijn Turkse vrienden naar de Leidse vestiging. Ze vinden het stoerder om halal fastfood te eten dan een hamburger te nuttigen bij de Burger King. Het heeft voor hen te maken met het moslim-zijn. “We kunnen niet bij de Burger King eten. Daar is het niet halal. Hier mag je bijvoorbeeld geen honden mee naar binnen nemen, bij de Burger King wel.”
Halal-corner
“Met vlees ben ik gestopt, ik eet geen taart meer, en snoepjes en ijs laat ik ook staan.” Moslima Yasmin van Hamersveld weet niet meer waar ze aan toe is, als het over halal gaat. Gewapend met E-nummers die volgens de islam verboden zijn, struint Van Hamersveldt supermarkten af. “Zo doen veel moslims hun boodschappen.” Een 'schijnzekerheid' volgens haar. “Want als het voedsel niet volgens de islamitische wetgeving is geslacht of bereid, is het nog niet halal.”
De halal-corner in de supermarkt moet het gaan maken onder jonge, werkende moslims. De Vomar-supermarkt in het Amsterdamse Bos en Lommer is ermee gestart, andere filialen volgen.
De corner is het antwoord op de groeiende vraag naar gewone supermarktproducten, maar dan met de garantie van 'halal'. Dat wil zeggen: geslacht of bereid volgens de richtlijnen van de Koran.
Die garantie is van groot belang voor islamitische klanten van de Vomar. Aan de wand hangt een grote poster 'gecontroleerd en gecertificeerd door Nassim Chami'. Naast het schap hangen de ondertekende verklaringen van twee van de Vomar-medewerkers: Abdelkarim el Abdi en Adil Akhechad. Het tweetal is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het schap en is zelf bij de slachterij op bezoek geweest, om te kijken hoe de slacht plaatsvindt en hoe het er bij de verwerking van het vlees aan toegaat.
Nu zijn Abdelkarim en Adil verantwoordelijk voor het schap. Zij zijn nauw betrokken bij alles wat met het halal-schap te maken heeft en zijn altijd beschikbaar voor vragen van klanten; dat wekt vertrouwen. “Verder heb ik het schap zo ver mogelijk van het overige vlees en de drank gezet; ook daar stellen de klanten prijs op. Het schap bevindt zich nu tegenover de verse groente en het fruit.”
Halal producten in een Albert Heijn XL in Enschede
Ambari is tevreden over de eerste resultaten. “Er is nog nauwelijks reclame gemaakt en nu al zie je dat vooral de snacks, de kipproducten en het broodbeleg de winkel uit vliegen.”
Volgens Ambari realiseren Nederlanders zich niet hoe belangrijk halal eten voor moslims is, juist ook onder jongeren. “De belangstelling ervoor neemt niet af onder de jongste generatie. Juist niet. Mensen vinden het belangrijk om op die manier hun identiteit te benadrukken. Maar uiteindelijk is toch het geloof dat zorgt voor de belangrijkste drijfveer voor het eten van halal voeding.”
Anayn (19) noemt de halal-corner een uitkomst. “Hier zat ik eigenlijk gewoon op te wachten. Jammer dat het zo duur is; hopelijk wordt dat beter als straks meer supermarkten hiermee komen. Ik denk dat weinig mensen zich realiseren hoe lastig het is om halal eten te kopen. Je moet naar de Albert Heijn voor dit, nog even naar de C1000 voor dat en tot slot nog naar de islamitische slager. Soms ga ik echt een half uur met de bus voor een kipfiletje. Dat gedoe heb je met de halal-corner niet meer."
Eveline (27), die zich een aantal jaren geleden tot de islam bekeerde: "De jonge generatie is heel bewust met halal voeding bezig. Wij weten ook veel beter waar wij onze informatie vandaan moeten halen. We lezen goed Nederlands, hebben de beschikking over internet. Bij ouderen gaat dat nog wel eens mis. Laatst was ik bij een vriendin en haar vader zat smeerkaas met een hamsmaakje te eten. Had hij helemaal niet door. Mijn vriendin zei: Pa, wat eet je nou? Dat soort dingen zal een jonge moslim niet snel overkomen."
Het vlees dat moslims eten moet van gezonde dieren afkomstig zijn, die een goed leven hebben gehad. Ook moet het vlees komen van een dier dat geslacht is volgens de islamitische voorschriften. Deze voorschriften staan bekend onder de naam 'dhabiha':
- de slager van zowel runderen, schapen als gevogelte, is een moslim die bekwaam is in het slachten;
- het moet worden gedaan met een scherp mes op een schone slachtplaats;
- vóór het slachten wordt een gebed uitgesproken;
- in één beweging worden de halsslagader, de zenuwbanen en de luchtpijp doorgesneden. Het dier verliest het bewustzijn, het hart stopt met kloppen en het karkas kan direct leegbloeden.
Rituele slacht van schapen voor het offerfeest in het slachthuis in Haarlem
De profeet Mohammed had met het invoeren van deze slachtregels de bedoeling de gelovige elke keer opnieuw te laten stilstaan bij het feit dat de schepper, Allah, de enige is die leven mag geven en nemen.
Sommige landen van de EU staan ritueel (dus niet verdoofd) slachten van dieren toe. In andere EU-landen is slachten zonder verdoving echter niet toegestaan. Het dier mag in ieder geval niet (bijna) dood zijn, voordat het wordt geslacht.
De Verenigde Naties houden zich onder meer bezig met noodhulp aan mensen die door een ramp of oorlog zijn getroffen. Bij die noodhulp hoort altijd het verstrekken van voedsel. Hoe hard die voedselhulp ook nodig mag zijn, toch dienen hulpverleners rekening te houden met de levensovertuiging van mensen die hulp moeten krijgen. Dat leert een voorbeeld uit 2009.
In dat jaar verstrekte de Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen van de VN UNHCR voedselhulp aan vluchtelingen in Pakistan. Veel van die vluchtelingen zijn moslim.
Tijdens een bezoek aan een vluchtelingenkamp in Pakistan geeft de Amerikaanse ambassadeur Patterson een schenking van 26,6 miljoen dollar aan het Wereldvoedselprogramma WFP van de VN.
Dit geld is voor humanitaire noodhulp aan de vluchtelingen en de verdeling van levensmiddelen onder hen. Daarbij inbegrepen is een maandvoorraad van thee en suiker voor de vluchtelingen in het kamp. Ook werden er meer dan 120.000 verpakte halal maaltijden geleverd.
Veel Nederlanders, en ook veel leerlingen in uw klas weten nauwelijks meer van islamitische spijswetten dan dat moslims geen alcohol drinken en geen varkensvlees eten. Dat is allebei waar, althans voor zover het om praktiserende moslims gaat. Maar wie goed rondkijkt in supermarkten, ziet dat de spijswetten om veel meer dingen gaat dan om deze twee regels. Dat laat deze les zien.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u één uur uit. Eerst laat u de leerlingen de bron ‘Wat doen de VN?’ individueel lezen. Trek er 5 minuten voor uit.
De rest van de tijd ruimt u in voor een groepsactiviteit, het schrijven aan een website met informatie over voedsel dat al of niet halal is. Die website is bestemd voor mensen die weinig of niets weten van islamitische spijswetten.
U deelt de klas in drie groepen in. Iedere groep kiest één van de volgende rubrieken waar de website uit gaat bestaan:
- Islamitische spijswetten, omgang met dieren als voedselbron en uitleg van de begrippen halal, haram, makroeh en dhabiha;
- Adressen en korte beschrijvingen van winkels in de buurt van uw school waar halal-voedsel te koop is;
- Adressen en korte beschrijvingen van horecazaken in de buurt van uw school waar je halal kunt eten en drinken.
Van elke groep lezen de leerlingen van de overige bronnen de bron of bronnen die het beste passen bij de rubriek van de site die die groep gaat vullen.
Aan de hand van die bronnen schrijven ze teksten voor de rubriek die ze gekozen hebben. Ze leveren de teksten bij u in en u kijkt ze na.
Daarna kunt u de halal-site gaan bouwen.
Extra informatie
Halal-startpagina op https://halal.startpagina.nl/
Deze les past bij:
Kerndoel 36: De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.
Kerndoel 39: De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren.
- De leerlingen kunnen uitleggen wat de begrippen halal, haram, makroeh en dhabiha betekenen.
- De leerlingen kunnen enkele van de islamitische spijswetten benoemen.
- De leerlingen kunnen twee redenen benoemen waarom vooral praktiserende moslims de spijswetten belangrijk vinden.
- De leerlingen hebben gezien hoe de middenstand steeds beter is gaan inspelen op de behoeften van mensen die zich aan de islamitische spijswetten willen houden.
- De leerlingen kunnen aangeven waarom ook niet-moslims enkele van de islamitische spijswetten ter harte zouden kunnen nemen.
- De leerlingen kunnen globaal aangeven hoe de Verenigde Naties bij verlening van noodhulp te maken kunnen krijgen met islamitische spijswetten.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als hun teksten voor de halal-website:
- beknopt en helder zijn;
- qua inhoud passen in de rubriek op de site waar ze voor geschreven zijn, en
- in correct Nederlands geschreven zijn.