De Verenigde Naties zijn opgericht om oorlog de wereld uit te helpen. Ze houden zich ook bezig met bestrijding van armoede, gezondheidszorg, slechte huisvesting en dergelijke. Vanaf 1972 helpen ze ook milieuproblemen aan te pakken. Dat zijn bijvoorbeeld afval, vervuiling en uitputting van grondstoffen. Bij de aanpak van deze problemen heeft Gro Harlem Brundtland heeft een belangrijke rol gespeeld.
Waarom zijn de VN zich met het milieu bezig gaan houden? Wie is mevrouw Brundtland? Wat deed ze voor de VN? En wat bedoelt ze er eigenlijk mee als ze spreekt over ‘duurzame ontwikkeling’?
Dat gaan jullie uitzoeken.
Daarna verzinnen jullie aan de hand van wat je in de bronnen hebt gelezen hoe je zelf aan duurzame ontwikkeling kunt doen.
Voor deze opdracht krijg je 5 kwartier de tijd.
De opdracht bestaat uit twee delen. Het eerste deel doe je met een of twee klasgenoten. Hier krijg je één uur de tijd voor.
Het tweede deel doe je met de hele klas. Hier trekt je juf of meester ¼ uur voor uit, of wat langer als er meer tijd voor nodig is.
Kijk eerst naar een video over duurzaam ondernemen. Daarna deelt je juf of meester de klas in groepen in.
Lees de drie bronnen samen door. Bedenk samen een idee om aan duurzame ontwikkeling te doen. Het moet iets zijn dat je alleen kunt doen of met de hele klas.
Doe een voorstel hierover bij je juf of meester.
Laat je voorstel aan je juf of meester zien. Daarna maken jullie met jullie juf of meester een plan om met de hele klas iets aan duurzame ontwikkeling te doen.
Kijk naar de SchoolTV-video ‘Wat is duurzaam ondernemen?’:
In 1972 verscheen het rapport ‘Grenzen aan de Groei’ van een groep geleerden, de Club van Rome.
Kort samengevat staat er het volgende in:
Voor het maken van voedsel en andere goederen zijn energie en grondstoffen nodig. Bij het maken ervan ontstaan afval en vervuiling. Er moeten steeds meer goederen worden gemaakt. Dat komt omdat de wereldbevolking groeit en omdat steeds meer mensen in welvaart leven. Afval en vervuiling nemen daardoor toe. Dat kan niet eindeloos doorgaan. Op den duur zouden die ons boven het hoofd groeien. Ook zouden aardgas, aardolie, steenkool en andere grondstoffen schaarser worden en tenslotte opraken.
De wereldbevolking zou steeds meer te kampen krijgen met armoede, ziekten en ondervoeding (= te weinig kunnen eten om gezond te blijven).
Na het verschijnen van dit rapport besloten de Verenigde Naties dit allemaal te helpen voorkomen. Sinds 1972 houden ze regelmatig een milieuconferentie. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 1992 in Rio de Janeiro, een stad in Brazilië. Daarbij maakten ze afspraken om afval, vervuiling en ook andere problemen te bestrijden. Eén van die problemen is opwarming van de aarde door uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen. Er zijn afspraken gemaakt om de uitstoot van deze broeikasgassen sterk te verminderen.
De Verenigde Naties gaan ook na wat er van die afspraken terecht is gekomen.
De eerste milieuconferentie begon op 5 juni 1972. Daarom houden de VN vanaf 1974 ieder jaar op 5 juni Wereldmilieudag.
In 2000 stelden de Verenigde Naties de Millenniumverklaring op met acht millenniumdoelen. Eén van die doelen luidt: stel duurzame ontwikkeling veilig. Daar hoort onder meer bestrijding van vervuiling bij. Wat duurzame ontwikkeling is, lees je in de bron ‘Duurzame ontwikkeling’.
In 2015 stelden de Verenigde Naties een nieuwe verklaring op met een lijst van 17 zogenoemde Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Die doelen moeten in 2030 zijn gehaald. Ook in deze verklaring is er volop aandacht voor duurzame ontwikkeling.
Gro Harlem Brundtland werd in 1939 geboren in Oslo, de hoofdstad van Noorwegen. Ze is de dochter van een arts. Ook zij studeerde geneeskunde. Met haar familie woonde ze enkele jaren in de Verenigde Staten. Haar vader was daar toen aan het werk. Later ging haar vader voor de Verenigde Naties een tijd in Egypte werken.
Brundtland studeerde af aan de universiteit van Oslo. Daarna studeerde ze verder aan de Harvard Universiteit in de Verenigde Staten.
Weer later ging ze de politiek in. Ze werd lid van de Arbeiderspartij in Noorwegen. Ze werkte een tijd bij het Noorse ministerie van Volksgezondheid. In 1974 werd ze de Noorse minister van Milieu. Daarna werd ze enkele keren premier van Noorwegen.
In 1983 kreeg ze een baan bij de Verenigde Naties. Toen vroeg Javier Pérez de Cuéllar, toen de secretaris-generaal van de VN haar om een werkgroep van de VN te leiden. Die werkgroep was de World Commission of Environment and Development (= Wereldcommissie voor Milieu en Ontwikkeling), of kortweg Brundtland-commissie.
Onder haar leiding ging deze werkgroep na hoe groot problemen als afval en uitputting van grondstoffen zijn, en wat eraan gedaan kan worden. In 1987 bracht de commissie het rapport 'Our Common Future’ (= Onze gemeenschappelijke toekomst) uit.
Volgens het rapport Our Common Future zijn vervuiling, afval en andere milieuproblemen de grote problemen van de toekomst. Wereldwijd. Iedere aardbewoner heeft ermee te maken en draagt er het zijne of hare aan bij.
In rijke landen ontstaan deze problemen onder andere door verspilling (bijvoorbeeld van etenswaren) en overconsumptie (= meer voeding en goederen gebruiken dan je eigenlijk nodig hebt). Een voorbeeld van overconsumptie is dat veel mensen om de twee jaar of zelfs vaker het nieuwste model smartphone kopen en hun oude wegdoen, terwijl die nog prima werkt.
In ontwikkelingslanden is armoede vaak de oorzaak van milieuproblemen. Voorbeeld: in die landen stoken mensen hout, mest of een andere vaste brandstof omdat ze door geldgebrek geen stroom, gas, kolen of olie kunnen kopen. Niet alleen komt hun woning vol rook te staan, wat ongezond voor hen is. Ook wordt buitenshuis de lucht vervuild door rook.
Alleen als alle landen, rijk of arm, met elkaar samenwerken, kunnen we die problemen de baas worden. Maar hoe dan? Daar heeft Brundtland een manier voor bedacht: namelijk duurzame ontwikkeling.
Duurzame ontwikkeling betekent ervoor zorgen dat mensen in goede welvaart kunnen leven in een schone omgeving, zonder dat dat ten koste gaat van mensen ergens anders op de wereld of van onze nakomelingen. Bij duurzame ontwikkeling kun je het bijvoorbeeld dus niet maken om je afval in het (verre) buitenland te dumpen.
Je kunt de problemen ook niet bewaren voor later en door onze nazaten laten oplossen. Een voorbeeld: pas over enige tientallen jaren zal aardolie opraken. Dus waarom ons daar nu druk over maken? Dat maken we immers niet zelf mee. Onze achterkleinkinderen vinden er wel iets op als er geen aardolie meer over is. Brundtland zou zeggen: we moeten bijvoorbeeld van de aardolie af en andere energiebronnen gaan gebruiken die langer meegaan voordat de aardolie en andere fossiele energiebronnen op zijn.
Hoe kunnen mensen bijdragen aan duurzame ontwikkeling?
- Maak producten op zo’n manier dat er minder vervuiling en afval ontstaat en zorg dat er minder energie en grondstoffen voor nodig zijn. Een voorbeeld hiervan is de biologische landbouw. Dat is landbouw waarbij je geen kunstmest gebruikt en ook geen giftige bestrijdingsmiddelen. Kunstmest en bestrijdingsmiddelen veroorzaken vervuiling. Door bestrijdingsmiddelen sterven bovendien andere dieren (zoals honingbijen en andere insecten) dan de dieren die je wilt bestrijden.
- Gebruik afval als grondstof voor nieuwe producten. Zo wordt glasafval omgesmolten om er nieuwe glazen voorwerpen van te maken.
- Gebruik hernieuwbare energiebronnen en hernieuwbare grondstoffen. Energiebronnen zoals kolen en aardolie raken op, wind en zon niet. Precies dat gebeurt bijvoorbeeld ook in Nederland naarmate kolencentrales, die veel CO2 en andere afvalgassen uitstoten, worden stilgezet. Steeds meer stroom wordt opgewekt uit twee schone energiebronnen: windmolens en zonnepanelen.
Ieder mens kan er aan bijdragen. Jij dus ook. Bijvoorbeeld door:
- Niet meer te kopen dan je nodig hebt,
- Te letten op de verpakking van de artikelen die je bijvoorbeeld in een supermarkt koopt. Hoe minder verpakking eromheen zit, hoe beter.
- Afval te scheiden (papier, plastic, groente, fruit- en tuinafval, glas, blik) en dat gescheiden te laten ophalen.
Bij de bron 'De VN en het milieu' hebben we al geschreven over de duurzame ontwikkelingsdoelen.
Hieronder vind je de 17 doelen:
In 1972 kwam het milieu nadrukkelijk op de agenda van de Verenigde Naties. Dat kwam door het verschijnen van het rapport ‘Grenzen aan de Groei’, waarin werd gewaarschuwd voor toenemende vervuiling, ondervoeding, armoede en ziekten als gevolg van vervuiling. Ook werd de aandacht gevestigd op een groeiend afvalprobleem en uitputting van energiebronnen en andere natuurlijke hulpbronnen. Vervolgens werkte de Noorse politica Gro Harlem Brundtland in opdracht van de VN het concept van duurzame ontwikkeling uit om al dat onheil te bestrijden. Uniek aan dit concept is dat iedereen waar ook ter wereld concreet kan helpen om dat onheil af te wenden, nu en in de toekomst. Zodoende zou iedereen tot in een verre toekomst kunnen leven in een schone, gezonde en welvarende wereld.
Deze les laat leerlingen zien hoe ook zij dit concept in de praktijk kunnen brengen.
Trek voor deze les één uur uit en voor het klassikale gedeelte ¼ uur of iets langer, als er behoefte aan is.
Het groepsgedeelte van de opdracht laat u doen in groepen van twee of drie leerlingen.
Eerst laat u aan de klas de SchoolTV-film ‘Wat is duurzaam ondernemen?’ zien. Deel de klas in groepen van twee of drie in. U laat de groepen de bronnen lezen. Handig is om deze bronnen onderling te verdelen.
Daarna werkt iedere groep een eigen idee in een voorstel uit om zelf aan duurzame ontwikkeling te doen. Als iedereen hiermee klaar is, kijkt u de voorstellen na.
Daarna werkt u met de hele klas een plan uit om met alle leerlingen iets aan duurzame ontwikkeling te doen. U kunt ook een of meer van de beste vorstellen van de groepen hiervoor gebruiken.
Uitwerking:
Het aantal mogelijkheden om aan duurzame ontwikkeling te doen is legio.
Ze zijn ruwweg in drie categorieën te verdelen.
- Op milieuvriendelijke manier gemaakte producten kopen. Denk aan etenswaren van biologische boerenbedrijven, verse groente in plaats van blikgroente of diepvriesgroente en verse vleeswaren in plaats van voorverpakte.
- Hergebruik van afval. Zo is na te gaan in welke mate de school afval gescheiden laat afvoeren.
- Producten die stukgaan of die je niet meer gebruikt, niet zonder meer weggooien om nieuwe te kopen. Zo bestrijd je overconsumptie. In sommige gemeentes is het al mogelijk kapotte apparaten te laten repareren.
Deze les past bij:
- Kerndoel 39: De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu.
- Kerndoel 52: De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines; wereldoorlogen en holocaust; televisie en computer.
- De leerlingen kunnen in het kort uitleggen waarom de Verenigde Naties zich vanaf 1972 bezighouden met het milieu.
- De leerlingen kunnen uitleggen welke rol Gro Harlem Brundtland hierbij heeft gespeeld vanaf 1983.
- De leerlingen kunnen aangeven waarom juist zij die rol heeft gekregen, gezien haar achtergrond en loopbaan.
- De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat duurzame ontwikkeling.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt, als hun voorstel en dat van de hele klas om aan duurzame ontwikkeling te doen, voldoet aan de omschrijving die mevrouw Brundtland geeft van duurzame ontwikkeling en als hun voorstel uitvoerbaar is voor leerlingen zelf en voor de hele klas.