Bergen

 

Veel mensen gaan op vakantie in de bergen. ’s Winters gaan ze op wintersport. Vooral ’s zomers gaan ze kamperen, wandelen of bergbeklimmen. Wellicht ben je zelf eens op vakantie geweest in een bergachtig gebied, de Alpen bijvoorbeeld. Dan heb je vast zelf gemerkt dat er ’s winters of in een ander jaargetijde heel wat te beleven valt in de bergen. In ieder geval kun je er genieten van de zuivere  berglucht en de fantastische vergezichten.

wandelenindebergen

Reisbureaus, hoteleigenaren, berggidsen en andere mensen en bedrijven verdienen aan al die mensen die hun vakantie in de bergen doorbrengen.

Maar wat de meeste vakantiegangers niet weten, is dat de natuur in de bergen kwetsbaar is. Vooral waar veel mensen tegelijk zich vermaken, loopt de natuur schade op. Hoe dat komt, ontdek je in deze les. Ook zul je zien wat je als vakantieganger moet doen en laten om de natuur in berggebieden te sparen.

 


 

opdrachtberg iconEen reisbureau organiseert trips naar de bergen. Om de klanten te laten weten wat wel en wat niet kan op zo’n vakantie, heeft het reisbureau een brochure gemaakt. Die brochure heeft vier hoofdstukken. Dat zijn de 2e, 3e, 4e en 5e bron in deze les.

 Het reisbureau wil bij elk hoofdstuk twee pictogrammen laten tekenen. Je kent ze wel, eenvoudige tekeningen die snel iets duidelijk maken. En dat is nou precies wat jullie gaan doen.

 


 
werkinuitvoeringeenuurVoor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd. Doe de opdracht samen met een klasgenoot.

Je juf of meester deelt de klas in tweetallen in. Daarna gaan jullie aan de slag.

Lees eerst ‘Natuur in de bergen’ en ‘Wat doen de VN?’ goed door.

Kies dan een van de bronnen hieronder.

  • Wandelingen, trek- en kampeertochten
  • Sportieve activiteiten op het land
  • Activiteiten op het water
  • Activiteiten in de sneeuw

Lees de bron die je gekozen hebt, goed door. Spreek met elkaar af hoe je twee pictogrammen eruit gaan zien.
Spreek met elkaar af wie welk van de twee pictogrammen gaat tekenen. Teken je pictogram.
Geef jullie pictogrammen aan je juf of meester. Je juf of meester hangt pictogrammen op in de klas, op een plek waar iedereen ze goed kan zien.

 


 
Op berggebieden komen ieder jaar veel toeristen af. ’s Winters komen ze skiën, langlaufen of doen ze aan een andere wintersport. ‘s Zomers komen ze er kamperen, wandelingen maken, bergen beklimmen, enzovoort.

Maar de natuur in de bergen is kwetsbaar. Vaak zonder er erg in te hebben, richten de toeristen er schade aan.

Het zit zó:

Op een berg komen van laag tot hoog heel veel verschillende bomen, planten en dieren (insecten, reptielen, zoogdieren en vogels) voor. Of deftig gezegd: de biodiversiteit is er groot.

natuurinbergen

Al die bomen, planten en dieren vormen een gemeenschap. In die gemeenschap zijn alle bomen, planen en dieren afhankelijk van elkaar. Als het slecht gaat met een of meer soorten bomen, planten of dieren, dan gaat het ook slecht met andere soorten. Of deftig gezegd: het evenwicht in de gemeenschap raakt verstoord. Een eenvoudig voorbeeld:

Als op een berghelling alle bomen worden gerooid omdat er skihellingen moeten komen, kunnen spechten er niet meer aan eten komen. Spechten halen insecten uit de bast van bomen. Dat doen ze door met hun scherpe snavel gaatjes in de bast te hakken. Als er geen bomen meer zijn op de helling, blijft er voor de spechten niets te eten over. Ze trekken dan naar een plek waar nog wel bomen zijn. Zo wordt op de helling waar de bomen zijn gerooid de biodiversiteit kleiner.

Mensen richten ook op andere manieren schade aan de natuur aan in de bergen. Ze laten er bijvoorbeeld afval slingeren. Daar zit ook plastic bij. Als dieren dat plastic eten, worden ze er ziek van. Ook maken toeristen lawaai, waar dieren bang door worden. En hoe meer mensen naar een bepaalde plek toe gaan, hoe groter de schade wordt en hoe kleiner de biodiversiteit vaak wordt.

Mensen die bergtrips organiseren, houden steeds vaker rekening met de kwetsbare natuur in de bergen. Daarom ook geven ze tips aan reizigers om de natuur te sparen.

 


 
Wandelingen, trektochten en kampeervakanties. Waar gaat het om?
Je zou zeggen: als je op die manier je vakantie doorbrengt, kan dat voor de natuur niet veel kwaad. Toch is dat soms wel het geval. Hoe meer mensen er door een gebied trekken, hoe meer planten en dieren daar onder lijden.

Als veel mensen op dezelfde plek kamperen krijgt de natuur niet genoeg tijd om zich te herstellen. Denk maar aan de kale plekken op het gras op plaatsen waar tenten hebben gestaan. Of aan de restanten van kampvuren, die slecht zijn voor de bodem en alles wat erop groeit.

wandelenindebergen2

Waarom is het belangrijk?
Dieren trekken soms weg van gebieden waar veel mensen kamperen of waar drukke wandelpaden doorheen lopen. Dan zijn er voor kampeerders of wandelaars steeds minder dieren te zien. Ook kunnen dieren agressief worden naar kampeerders of wandelaars toe, als ze aan eten willen komen.

Als mensen voortdurend schade toebrengen aan planten, blijven er uiteindelijk steeds minder over. Een natuurgebied kan geschikt worden gemaakt als kampeerruimte voor natuurliefhebbers omdat er veel planten- en diersoorten voorkomen. Maar daardoor verdwijnen planten- en diersoorten uit dat natuurgebied. Daardoor blijft er voor natuurliefhebbers die er komen kamperen, steeds minder te genieten over.

Wat kun je doen?
Verzamel informatie over kwetsbare gebieden waar de routes van reizen doorheen lopen. Praat met mensen uit die streek. Aan de hand van die informatie kunnen routes worden uitgezet.

Zorg dat wandelaars die de routes volgen, geen blijvende schade aan de natuur toebrengen.
Maak groepen voor een reis niet groter dan vijftien mensen.
Maak zoveel mogelijk gebruik van bestaande paden. Als er meerdere paden zijn, wissel dan zo af dat de natuur zich kan herstellen. Dit is vooral van belang als er geen verharde paden zijn aangelegd.
Maak geen routes en campings in gebieden waar zeldzame dier- of plantensoorten voorkomen.
Verplaats kampeerplekken regelmatig. Dan ontstaat er geen onherstelbare schade aan de natuur. Ook krijgt dan de natuur op plekken waar gekampeerd is, de tijd om zich te herstellen.
Maak geen open vuren en voorkom zo dat er per ongeluk branden ontstaan. Dat kan vooral ’s zomers gebeuren als het lange tijd droog is geweest.

 


 
Sportbeoefening op het land. Waar gaat het om?
Hierbij kun je denken aan wielrennen, mountainbiken, paardrijden en rotsen beklimmen. 

Wielen, hoeven, touwen, en haken kunnen daarbij behoorlijk wat schade aan de omgeving aanrichten. Meer schade dan door gewone wandelingen. Dat is zeker het geval als er zware hulpmiddelen aan te pas komen. Vooral dan heeft het kwetsbare berglandschap er onder te lijden. Zo kan er bijvoorbeeld erosie van de bodem optreden. Erosie betekent dat de vruchtbare laag van de bodem langzaam verdwijnt en er daardoor minder op kan groeien.

sportindebergen

Paarden kunnen vreemde plantensoorten overbrengen via zaden onder hun hoeven. Die vreemde plantensoorten kunnen een bedreiging zijn voor lokale planten en als die verdwijnen is er minder voedsel voor de dieren die er voorkomen. Grotten met wat er in leeft zijn vaak erg gevoelig voor schommelingen in temperatuur, licht en luchtvochtigheid. Daarom kunnen mensen er makkelijk en onbedoeld schade aanrichten.

Waarom is het belangrijk?
Als bergtoeristen voldoende rekening houden met het gevarieerde landschap, blijft dat ook in de toekomst bestaan.

Wat kun je doen?
Wees je ervan bewust dat de natuur tijd nodig heeft om te herstellen van sportieve en recreatieve activiteiten van mensen.
Vermijd tijdens de bergtochten de meest kwetsbare plekken in het landschap.
Zorg ervoor dat groepen van tevoren vastgestelde routes volgen.
Houd dieren schoon en in het gareel. Bijvoorbeeld de paarden waarmee je door de bergen trekt.

 


 
Activiteiten op het water. Waar gaat het om?
Bergen zijn voor hun natuurlijke begroeiing afhankelijk van bronnen van zuiver water. Ook de bevolking die in de berggebieden woont, is hiervan afhankelijk. Recreatieve en sportieve activiteiten in de bergen kunnen dat water vervuilen.

Motorboten die op benzine of een andere brandstof lopen, maken lawaai als ze op een bergmeer varen. Daar hebben broedende vogels last van. Bomen waar vaak een boot aan wordt vastgelegd, raken beschadigd. Peddels en ankers brengen  makkelijk schade aan kwetsbare waterplanten aan. Olie, benzine en middelen waar boten mee worden schoongemaakt die in het water komen, vervuilen dat water. Zo erg soms dat het niet meer te gebruiken is voor de mensen die er wonen. Te vuil ook voor vissen en andere dieren om in te leven.

Die dieren worden er ziek van en kunnen er zelfs aan doodgaan.

watersport

Dieren kunnen ook verstrikt raken in netten van sportvissers of gewond raken door allerlei soorten afval. Plastic afval is gevaarlijk voor waterdieren. Die eten ervan en worden er ziek van.

Waarom is het belangrijk?
Bergmeren zijn belangrijke drinkplaatsen voor dieren in het gebied. Voor vissen en andere waterdieren is dit water hun leefgebied.
Als er in een meer of rivier teveel gevist wordt, kunnen bepaalde soorten er uit verdwijnen. Gewoon omdat er meer vissen gevangen worden dan erbij komen door voortplanting. Als dat gebeurt, hebben andere soorten dieren en planten daar ook van te lijden. Dan is het evenwicht verstoord. Je kunt in een meer of rivier alleen blijven vissen als zorgt dat er voldoende vissen overblijven.
Een schoon milieu, gezonde bomen en planten en veel verschillende dieren zorgen ervoor dat het gebied aantrekkelijk blijft voor toeristen.

Wat kun je doen?
Breng kwetsbare gebieden in kaart, bijvoorbeeld bepaalde oevers waar dieren broeden. Vermijd deze gebieden zoveel mogelijk bij het beoefenen van watersporten.
Stimuleer vormen van milieuvriendelijk vissen, zodat er tot in lengte van jaren nog gevist kan worden.
Maak gebruik van drijvende aanlegplaatsen. Zo voorkom je schade aan kwetsbare natuur. Als er toch ergens aangelegd moet worden, doe dat dan op een geschikte plaats.
Gooi geen afvalwater en ander vuil in het schone bergwater.

Een voorbeeld van hoe het kan:
Een bedrijf dat raftreizen organiseert, vertelt deelnemers aan die reizen van tevoren hoe ze met hun afval moeten omgaan. Dit bedrijf maakt onderscheid tussen zes soorten afval: plantaardig afval, metaal, glas, brandbaar papier en menselijk afval. Het bedrijf geeft de deelnemers precies aan wat ze met deze soorten afval moeten doen.

 


 
Activiteiten in de sneeuw. Waar gaat het om?
Je zou het haast niet meer verwachten, omdat het in berggebieden almaar warmer wordt, net als op de rest van de aarde. Maar het kan af en toe nog wel degelijk: skiën, je verplaatsen met een sneeuwscooter, sleeën, wandelen met sneeuwschoenen, enzovoort. Als er maar (veel) sneeuw ligt. Deze activiteiten vinden vaak plaats in gebieden waar de natuur kwetsbaar is.

Kleine veranderingen kunnen grote gevolgen hebben voor allerlei soorten planten en dieren die er voorkomen. De sneeuwlaag beschermt de planten gedeeltelijk. Als de sneeuwlaag dun is en er wordt vaak overheen geskied, raken er planten beschadigd.

Op plekken waar veel geskied wordt, hebben de planten daar dus veel van te lijden. Daardoor hebben dieren die van planten leven, minder te eten. Dieren trekken dan weg naar andere gebieden. Ook door drukte en lawaai in skigebieden vluchten dieren naar andere, rustiger gebieden.

Voor de aanleg van skipistes wordt vaak land vrijgemaakt van bomen en struiken. Niet alleen gaat daardoor de rijkdom aan soorten planten en dieren achteruit. Ook neemt de kans op lawines toe, omdat er geen bomen en struiken meer zijn die schuivende sneeuwmassa’s min of meer tegen kunnen houden.

sneewsportinbergen

Waarom is het belangrijk?
Op plekken in berggebieden waar veel toeristen aan wintersport doen, gaan de rust en de puurheid van het berglandschap verloren. Die puurheid en rust zijn nou juist redenen waarom mensen naar berggebieden gaan.
Zonder veel vervuiling en afval zijn berggebieden voor alle toeristen aantrekkelijker.
Door betere bescherming van de plantengroei blijven berggebieden er mooi uitzien en is het gevaar van lawines kleiner.
Als planten- en diersoorten verdwijnen door mensen die aan wintersport doen, hebben alle toeristen er last van. Want voor hen blijft er minder te genieten over van de vele vormen van leven op de bergen.

Wat kun je doen?
Maak zo weinig mogelijk gebruik van voertuigen met een motor.
Verwijder waar mogelijk alle afval en gooi zelf afval niet zomaar ergens weg.|
Maak gebruik van bestaande routes en hellingen die al voor wintersport zijn ingericht.
Zorg dat er geen vreemde zaden verspreid kunnen worden via dieren en uitrusting. De planten die uit die zaden kunnen groeien, kunnen het evenwicht in een natuurgebied verstoren.

Een voorbeeld van hoe het kan:
Een reisbureau dat tochten organiseert naar het eiland South Georgia (in het zuidpoolgebied), laat alle afval tijdens de tocht verzamelen in zware plastic tassen op sleeën. Het afval wordt opgeslagen op schepen die de tocht begeleiden.
Ook moeten de deelnemers voor ze aan land gaan hun schoenen grondig schoonmaken en ontsmetten.

 


 
unepSteeds meer mensen beseffen dat de natuur in berggebieden, ja alle natuur kwetsbaar is. En dat allerlei menselijke activiteiten de natuur schade berokkenen. Soorten planten en dieren verdwijnen hierdoor. Ook bij de Verenigde Naties beseft men dat terdege.

Om dat te benadrukken riepen ze in 1974 5 juni uit tot Wereldmilieudag.

Daarom ook hebben de Verenigde Naties de milieu organisatie United Nations Environment Program UNEP opgericht. Deze organisatie geeft veel informatie over hoe je op een verantwoorde manier kan omgaan met het milieu.

In 2007 gaf de UNEP een gids uit over toerisme in de bergen. In deze gids staan adviezen voor reisbureaus die reizen naar berggebieden organiseren. De gids laat zien hoe je  bij hoe je je kunt vermaken in berggebieden op een manier die zo weinig mogelijk schade aan de omgeving aanricht.


 
De leerlingen leren dat op vakantie gaan in de Alpen of een ander berggebied erg leuk kan zijn, maar dat dit daar ook schade aanricht aan de natuur. Die schade ontstaat door het inrichten van die gebieden voor toerisme en het gedrag van de toeristen die deze gebieden bezoeken. Vooral als er erg veel toeristen tegelijk naar een plek in de bergen trekken. Leerlingen zien wat ze zelf kunnen doen om die schade te beperken of helemaal te voorkomen.

Voor deze les trekt u 1 uur uit. De leerlingen maken de opdracht in de les in tweetallen.

U laat de leerlingen eerst de bronnen ‘Natuur in de vergen’ en ‘Wat doen de VN?’ lezen. Daarna kiest elk tweetal een bron uit van de reeks 2 tot en met 5. Wel moet iedere bron uit deze reeks tenminste éénmaal aan bod komen.

De tweetallen lezen de bron die ze hebben gekozen, goed door.

Bij hun bron maakt het tweetal twee pictogrammen die aangeven wat mensen wel of niet moeten doen in de natuur. Het is de bedoeling dat elk tweetal onderling afspreekt wie welk pictogram uiteindelijk tekent.

Als iedereen hiermee klaar is, haalt u de pictogrammen op en beoordeelt ze. Hang de pictogrammen op een originele plek in de klas op, waar iedereen ze goed kan zien.

Extra informatie:
Bescherming van natuur en milieu staan hoog op de agenda van de Verenigde Naties. Daar is een speciaal programma voor gestart, het United Nations Environmental Program of UNEP. Op de website van UNEP https://www.unep.org/ vindt u meer informatie over de speerpunten van UNEP: klimaatverandering, rampen en conflicten, ecosysteemmanagement, schadelijke stoffen, efficiënt en duurzaam gebruik van natuurlijke bronnen.

De leerlingen zetten de concrete adviezen uit een publicatie van de UNEP op het gebied van duurzaam bergtoerisme om in pictogrammen. Hang deze na afloop in de klas of in de hal op.


Deze opdracht past bij:

  • Kerndoel 49 De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van bevolkingsconcentraties en godsdiensten, van klimaten, energiebronnen en van natuurlandschappen, zoals vulkanen, woestijnen, tropische regenwouden, hooggebergten en rivieren.

 


 

  • De leerlingen kunnen kort aangeven wat biodiversiteit is.
  • De leerlingen weten dat de VN zich via de UNEP inzet voor het behoud van het   milieu.
  • De leerlingenkunnen voorbeelden geven van milieuschade aan bergen als gevolg van toerisme.
  • De leerlingen kunnen aangeven hoe organisatoren van bergtochten rekening kunnen houden met het milieu.

 


 
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als:

  • de boodschap in hun pictogrammen voor andere mensen duidelijk is, en
  • hun pictogrammen door hun vormgeving in het oog springen en de aandacht vasthouden.

 

verwante lessen

Login Form