Tijd

 

Als het in Amsterdam* 12.00 uur is, is het in Dublin*, de hoofdstad van Ierland 11.00 uur en in Vilnius*, de hoofdstad van Litouwen 13.00 uur. Dit tijdverschil is er omdat Ierland en Litouwen in andere tijdzones liggen dan Nederland. Ook de andere landen van de EU liggen niet allemaal in dezelfde tijdzone als Nederland.

tijdzonesDe EU kent nog een ander soort tijdverschil, maar dan door het jaar heen. Dat is het verschil tussen wintertijd en zomertijd. Daardoor moeten we tweemaal per jaar de klok verzetten. Eerst een uur vooruit als de zomertijd ingaat en een uur achteruit als de wintertijd ingaat.

De tijdzones binnen de EU blijven zoals ze zijn. Dus zal het in Ierland altijd een uur vroeger blijven dan in Nederland en in Litouwen altijd een uur later. Maar sommige mensen in de EU willen óf het hele jaar door wintertijd óf het hele jaar door zomertijd. Andere EU-burgers willen het jaarlijkse wisselen van wintertijd naar zomertijd en terug juist houden.

Waar gaat jóuw voorkeur naar uit?

* Amsterdam ligt in de rode zone van de afbeelding hiernaast, Dublin in de blauwe zone en Vilnius in de gele zone

 

 


 

opdrachtWaar gaat jóuw voorkeur naar uit? Daar ga je over nadenken aan de hand van bronnen in deze les. In deze bronnen leer je dat elke  keuzemogelijkheden  voor- en nadelen heeft.

Bepaal je keuze naar aanleiding van wat je geleerd hebt.

 


 
werkinuitvoeringeenuurVoor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.

Je krijgt van je juf of meester een kopie van de landkaart Tijdzones in de Grote Bosatlas. Hou die landkaart bij de hand bij het maken van deze les.

Kijk naar de video en lees de bronnen.

Maak je keuze tussen:

  1. de wisseling van wintertijd naar zomertijd en terug zoals je nu gewend bent;
  2. wintertijd het hele jaar door;
  3. zomertijd het hele jaar door.

Schrijf een opstel om je keuze toe te lichten. Laat je opstel aan je juf of meester zien.

 


 
Kijk naar deze clip van SchoolTV: 

dagennacht


 
Overal op aarde bereikt de zon zijn hoogste punt aan de hemel halverwege de tijd die ligt tussen zonsopkomst en zonsondergang. Dat is het hele jaar door het geval.

Maar hoe laat de zon opkomt en ondergaat, hangt af van de tijd van het jaar zoals je in de clip van SchoolTV hebt gezien. En het hangt ook af van waar op aarde je bent. Om precies te zijn, op welke lengtegraad. Het zit zo:

Doordat de aarde om haar as draait en van het westen naar het oosten, wordt steeds een ander deel van haar oppervlak door de zon beschenen. Dat heb je in de video gezien. Daardoor komt de zon in Vilnius eerder op en gaat die eerder onder dan in Amsterdam. Daardoor komt de zon in Dublin later op en gaat die later onder dan in Amsterdam. Anders gezegd: Vilnius, Amsterdam en Dublin hebben hun eigen zonnetijd. Dat is de ware tijd, gemeten met een zonnewijzer.

zonnewijzer

Trek nu een lijn van Dublin via Amsterdam naar Vilnius. Elk punt op die lijn heeft zijn eigen zonnetijd. Telkens als je op die lijn een stuk naar het oosten reist, merk je dat de zon iets eerder opkomt, iets eerder zijn hoogste punt aan de hemel bereikt en iets eerder ondergaat. Overal op aarde merk je dat als je van het westen naar het oosten reist.

Stel nu dat iedereen in Nederland zijn klok instelt op de zonnetijd van de plek waar die klok is. Dat doe je door het moment waarop de zon zijn hoogste punt aan  de hemel bereikt `1.00 uur’ te noemen. Dan zouden alle klokken in Nederland een verschillende tijd aangeven. In Enschede zouden klokken iets voorlopen op die in Amsterdam. Aan de kust van Zeeuws-Vlaanderen zouden klokken iets achter lopen.. Dat is niet zo handig. Om een voorbeeld te noemen: telkens als je een reis naar een andere plaats maakt, moet je je eigen klok verzetten.

Daarom heeft men afgesproken dat alle klokken binnen Nederland dezelfde tijd moeten aangeven. Ook in andere landen moeten alle klokken dat doen. Men is zelfs een stap verder gegaan door de wereld in 24 tijdzones te verdelen, telkens met een uur verschil. Hierdoor is elke tijdzone gemiddeld 360/24 = 15 lengtegraden breed. Dat is niet toevallig want de aarde heeft 24 uur nodig om één keer om haar as te draaien.

De tijd die in een tijdzone wordt aangehouden, heet zonetijd. De zonetijd in de tijdzone waar Ierland en bijvoorbeeld ook Groot-Brittannië in liggen, heet UTC (= gecoördineerde wereldtijd). Als er op een landkaart met tijdzones UTC staat, dan geldt daar de standaardtijd. Staat er UTC+1, dan is het een uur later dan de standaardtijd. In Nederland* (UTC+1) is het dus een uur vroeger dan in Litouwen* (UTC+2).

* Amsterdam (Nederland) ligt in de rode zone van de afbeelding waarmee deze les geopend is = UTC+1, Dublin (Ierland) in de blauwe zone = UTC+0 en Vilnius (Litouwen) in de gele zone = UTC+2

 


 
Over het algemeen is de temperatuur het laagst 's ochtends net na zonsopkomst. Het warmst is het in de namiddag. Dat heeft te maken met de zon want die verwarmt overdag de bodem waardoor ook de luchtlaag vlak boven de bodem warmer wordt. Vooral nadat de zon onder is gegaan, koelt de bodem weer af en daardoor ook de luchtlaag vlak boven de bodem.

Als deze luchtlaag ’s avonds en ’s nachts vochtig is, vormen zich kleine zwevende waterdruppeltjes in deze luchtlaag. Dan is er sprake van mist.

mist

Nadat de zon is opgekomen en de luchtlaag warmer wordt, verdampen de druppeltjes. De mist lost op. Vooral ’s winters en in het vroege voorjaar koelt de luchtlaag boven de bodem soms zover af dat het gaat vriezen. Als het tevoren geregend heeft of als de lucht vochtig is, ontstaat dan op straten en wegen een dun laagje ijs en worden die glad. Daar worden mensen die de weg op moeten op radio en TV voor gewaarschuwd (‘opvriezing van natte weggedeelten’ of ‘glad door bevriezing’). De kans op mist of gladheid is het grootst net na zonsopkomst, want dan is de temperatuur het laagst.

Als we altijd zomertijd hebben, wordt het in de winter eerder licht dan nu en heeft het verkeer minder lang last van bevriezingen. 

Op hete zomerdagen is het vooral in de namiddag erg heet, want ook dan is dat het warmste deel van de dag. Hoe verder de temperatuur oploopt, hoe langer het voor veel mensen onaangenaam heet blijft in de namiddag en zelfs tot in de avond. Dat bleek bijvoorbeeld in juli 2019.  Toen werd het in Nederland op twee dagen op sommige plaatsen 40 graden of meer. Ook elders in Europa werd het toen buitengewoon heet. Het KNMI verwacht dat zoiets de komende jaren vaker kan voorkomen.

Als we zomertijd hebben, wordt het in de zomer eerder licht en zitten we in de namiddag en avond minder lang in de hitte.

 


 
De Europese Unie heeft drie tijdzones: UTC+0 UTC+1 en UTC+2.

In de hele Europese Unie loopt de zomertijd van de laatste zondag van maart tot de laatste zondag van oktober. In maart wordt de klok een uur vooruitgezet en in oktober gaat de kleine wijzer weer een uur terug.

begin eind zomertijd
Begintijd van de zomertijd: de klok gaat een uur vooruit; het einde van de zomertijd: de klokgaat een uur terug

Door de klok te verzetten is het 's morgens langer donker als mensen nog slapen, en blijft het 's avonds (als de mensen wakker zijn) juist langer licht. De gedachte achter zomertijd is dat men hierdoor zou kunnen bezuinigen op (elektrische) verlichting. Ook zouden mensen die zich buiten willen vermaken (door te joggen bijvoorbeeld of door te klussen) langer profijt hebben van daglicht.

Wat betekent het verzetten van de klok als je let op zonnetijd? Kijk naar onderstaande tabel:

Plaats  Tijdzone    21 maart     21 juni    21 juni    21 september    21 september    21 december   
     Wintertijd  Zomertijd  Wintertijd  Zomertijd  Wintertijd  Wintertijd 
Dublin  UTC+0  06.27-18.38     04.58-21.55     03.58-20.55     07.09-19.25     06.09-18.25     08.38-16.07    
Londen  UTC+0  06.02-18.13   04.44-21.20  03.44-20.20  06.45-19.00  05.45-18.00  08.04-15.52 
Amsterdam  UTC+1  06.42-18.53   05.19-22.05  04.19-21.05  07.25-19.41  06.25-18.41  08.48-16.28 
Bialystok  UTC+1  05.29-17.20   04.01-20.56  03.01-19.56  06.11-18.28  05.11-17.28  07.39-15.10 
Vilnius  UTC+2  06.20-18.32   04.42-21.58  03.42-20.58  07.02-19.20  06.02-18.20  08.40-15.53 

 

Uitleg

  • In Dublin gaat op 21 maart de zon op 06.27 uur en gaat de zon onder op 18.38 uur. Op 21 juni gaat de zon op om 04.58 uur en gaat de zon onder op 21.55 uur.
  • Als we de zomertijd afschaffen (in de tabel in het cursief), gaat de zon in Dublin op 21 juni al om 03.58 uur op en gaat de zon al om 20.55 uur onder.
  • Dublin en Londen liggen in dezelfde tijdzone (UTC+0), maar in Dublin gaat de zon 25 minuten later op (06.27 uur) dan in Londen (06.02 uur).
  • Amsterdam en Bialystok (in het oosten van Polen) liggen in dezelfde tijdzone (UTC+1). In Amsterdam gaat op 21 december de zon om 16.28 uur onder, in Bialystok gaat de zon al om 15.10 uur onder! Een verschil van 78 minuten.
  • Als we de zomertijd afschaffen, gaat in Bialystok op 21 juni de zon midden in de nacht (03.01 uur) al op en wordt het midden in de zomer vlak voor acht uur 's avonds al (19.56 uur) donker.

 


 
Trek voor deze lesbrief 1 lesuur uit. Laat de leerlingen individueel aan de les werken.

Aanleiding voor het aanbieden van deze lesbrief is een idee dat toenmalige voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker in augustus 2018 lanceerde: schaf in 2019 de wisseling van wintertijd naar zomertijd en terug af en laat de EU-landen zelf bepalen of ze het hele jaar door zomertijd of wintertijd willen aanhouden. Juncker kreeg voor dit idee zo weinig steun dat hij het terugnam. Afschaffing van de wisseling van winter- naar zomertijd en terug in de EU is voorlopig uitgesteld.

Bron: https://www.europa-nu.nl/id/vkrgnunuo4lz/voorstel_afschaffing_zomertijd

Kopieer voor de leerlingen landkaart Tijdzones op pagina 277 van de Grote Bosatlas 55e editie. Daarna kunnen de leerlingen aan de slag.

Voor de lesbrief zijn de volgende bronnen gebruikt:

Op welke tijd van de dag, op https://www.startpagina.nl/v/natuur/meteorologie/vraag/422410/tijd-dag-maximum-temperatuur-bereikt/

Hittegolven zoals vorige week vroeger vrijwel onmogelijk, op https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/hittegolven-zoals-vorige-week-vroeger-vrijwel-onmogelijk

Wilt u meer weten over de discussie die in 2018 is gevoerd over wel of niet afschaffen van het verzetten van de klok, kijk dan naar de Youtubefilm ‘Wintertijd – Zondag met Lubach’ op https://www.youtube.com/watch?v=PCA_VyXCPok, U kunt die video ook aan de klas laten zien voordat u de leerlingen met deze lesbrief aan het werk zet. Het is wel een lange video, namelijk een kwartier.

 

Uitwerking

  1. Het vasthouden aan het tweemaal per jaar verzetten van de klok heeft als voordeel dat tijdens de periode met zomertijd meer profijt getrokken wordt van daglicht. Daardoor neemt ’s avonds het verbruik van energie af omdat er minder verlichting nodig is (al is de besparing in de praktijk, minimaal gebleken). Doordat het ’s avonds langer licht is, wordt het makkelijker om ’s avonds buitenshuis te recreëren. Een nadeel is dat het op  extreem hete dagen ’s middags en ‘s avonds langer voor veel mensen onaangenaam heet is buiten dan wanneer wintertijd van kracht is.

  2. Het permanent aanhouden van de wintertijd heeft als voordeel dat de klok nooit verzet hoeft te worden. Bovendien sluit wintertijd in de EU min of meer aan op de zonnetijd, de verdeling van nacht en dag over het etmaal. Nadeel is dat in het zomerseizoen ’s avonds minder profijt getrokken wordt van daglicht dan wanneer in dit deel van het jaar zomertijd van kracht is. Daardoor is er meer energie nodig voor verlichting en wordt het soms moeilijker om buitenshuis te recreëren. Op extreem hete dagen valt de heetste periode van de dag vroeger dan wanner zomertijd van kracht is zodat mensen ’s middags en  avonds minder lang last hebben van de hitte.

  3. Het permanent aanhouden van de zomertijd heeft als voordelen dat de klok nooit verzet hoeft te worden, dat mensen ’s avonds meer profijt hebben van daglicht en dat er dan minder energie nodig is voor verlichting. Een nadeel is dat vooral aan de westelijke rand van de tijdzone UTC+1 de zomertijd niet goed aansluit op de verdeling van nacht en daglicht over het etmaal. In de wintermaanden heeft dat tot gevolg dat het ’s ochtends lang donker blijft, tot ver in de ochtendspits. Dat geldt in het bijzonder voor Nederland, België, het westelijke deel van Frankrijk en van Spanje waarvan het noordwestelijke punt ongeveer dezelfde lengteligging heeft als Ierland, dat in de tijdzone UTC+0 ligt! Bovendien heeft het verkeer langer last van mist of gladheid door bevriezing als daar sprake van is omdat het deel van het etmaal waarin het het koudst is, en daarmee de kans op mist en vorst het grootst is een uur later valt dan wanneer wintertijd van kracht is. Ten slotte is er ‘s ochtends meer energie nodig voor verlichting, en ook voor verwarming dan wanneer wintertijd van kracht is.

.

Deze opdracht sluit aan bij het volgende kerndoel:

  • kerndoel 46: de leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en nacht veroorzaakt.

 

  • De leerling heeft gezien wat een tijdzone is;
  • De leerlingen kent het verschil tussen zonetijd en zonnetijd.
  • De leerling heeft gezien waarom de landen van de EU over drie verschillende tijdzones zijn verdeeld.
  • De leerling heeft gezien waarom in de EU alle klokken tweemaal per jaar verzet moeten worden.
  • De leerling kan met argumenten aangeven waarom hij een voorkeur heeft voor handhaving van het tweemaal per jaar verzetten van de klok, voor zomertijd het hele jaar door of voor wintertijd het hele jaar door.

 


 
De leerlingen hebben de opdracht goed gemaakt als ze duidelijk hebben weten te maken waarom ze vast willen houden aan de huidige afwisseling van zomer- en wintertijd, waarom ze het hele jaar zomertijd willen hebben of waarom ze het hele jaar door wintertijd willen hebben.

 

verwante lessen

Login Form