In 1948 stelden de lidstaten van de Verenigde Naties een document op met een lijst van rechten die alle mensen waar ook ter wereld hebben. Dit document heet 'Universele Verklaring van de Rechten van de Mens' of UVRM.
Twee jaar later stelden de lidstaten van de Raad van Europa ook een document op met rechten van de mens. Dit document heet 'Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden' of EVRM. De Raad van Europa heeft nu 47 lidstaten waaronder Rusland en Turkije. De enige twee Europese landen die geen lid zijn, zijn Wit-Rusland en Vaticaanstad. Elke lidstaat heeft het EVRM getekend.
De UVRM en de EVRM gaan dus allebei over mensenrechten. Toch is er een groot verschil tussen de twee documenten.
De UVRM is een verklaring, een plechtige belofte. Alle landen beloven zich aan de mensenrechten te houden. Doet een land dat niet, dan kun je niet naar de rechter stappen en dat land aanklagen.
Het EVRM is een verdrag. Als een land dat dit verdrag heeft getekent, zich niet aan de mensenrechten in dit verdrag houdt, kun je wél naar de rechter stappen en dat land aanklagen.
In beide documenten staats iets over ‘recht op leven’. Het UVRM zegt hierover dit: 'Iedereen heeft recht op leven'. Dit kun je aanvoeren als argument tegen het opleggen en uitvoeren van de doodstraf. Het EVRM zegt: ‘De doodstraf is afgeschaft. Niemand wordt tot een dergelijke straf veroordeeld of terechtgesteld.’ Deze tekst werd in 1950 nog niet in het EVRM gezet; dat gebeurde pas in 1984. Landen die vóór 1984 al lid waren van de Raad van Europa, konden lid blijven - ook al hebben ze de doodstraf nog wel in hun wetboeken staan. Maar ze mochten die straf niet meer voltrekken.
Onder die 47 landen die lid zijn van de Raad van Europa zijn ook alle 27 landen van de Europese Unie. Een land dat lid wil worden van de EU moet de doodstraf afschaffen. Toen Turkije aangaf in de toekomst lid te willen worden van de EU, moest het land eerst de doodstraf uit zijn wetboek halen. Dat heeft Turkije in 2002 gedaan.