Soms hoor je in het nieuws dat er iemand ter dood is veroordeeld. Dat gebeurt af en toe in de Verenigde Staten, Iran of een ander ver land. Maar niet meer in de Europese Unie. Al vele jaren niet meer. Elders in Europa gebeurt dat nog wel gebeurd, maar dan alleen in Wit-Rusland.
Hoe kan dat? En zal de dood als straf ook elders in de wereld ooit verleden tijd zijn?
Dat gaan jullie uitzoeken. Daarna schrijven jullie een kort opstel (maximaal ¼ A4). Hierin vertel je waarom de doodstraf volgens jou wel of niet helemaal de wereld uit zal raken zoals in de Europese Unie al is gebeurd.
Voor de opdracht in deze les krijg je 1 lesuur de tijd. Doe de opdracht samen met een klasgenoot.
- Lees de bronnen
- Praat met je klasgenoot over wat je in de bronnen hebt geleerd.
- Ga met je klasgenoot na waarom je denkt dat de doodstraf overal ter wereld zal verdwijnen, of juist niet.
- Schrijf je opstel,
- Laat je opstel lezen door je juf of meester.
Succes!
In 1948 stelden de lidstaten van de Verenigde Naties een document op met een lijst van rechten die alle mensen waar ook ter wereld hebben. Dit document heet 'Universele Verklaring van de Rechten van de Mens' of UVRM.
Twee jaar later stelden de lidstaten van de Raad van Europa ook een document op met rechten van de mens. Dit document heet 'Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden' of EVRM. De Raad van Europa heeft nu 47 lidstaten waaronder Rusland en Turkije. De enige twee Europese landen die geen lid zijn, zijn Wit-Rusland en Vaticaanstad. Elke lidstaat heeft het EVRM getekend.
De UVRM en de EVRM gaan dus allebei over mensenrechten. Toch is er een groot verschil tussen de twee documenten.
De UVRM is een verklaring, een plechtige belofte. Alle landen beloven zich aan de mensenrechten te houden. Doet een land dat niet, dan kun je niet naar de rechter stappen en dat land aanklagen.
Het EVRM is een verdrag. Als een land dat dit verdrag heeft getekent, zich niet aan de mensenrechten in dit verdrag houdt, kun je wél naar de rechter stappen en dat land aanklagen.
In beide documenten staats iets over ‘recht op leven’. Het UVRM zegt hierover dit: 'Iedereen heeft recht op leven'. Dit kun je aanvoeren als argument tegen het opleggen en uitvoeren van de doodstraf. Het EVRM zegt: ‘De doodstraf is afgeschaft. Niemand wordt tot een dergelijke straf veroordeeld of terechtgesteld.’ Deze tekst werd in 1950 nog niet in het EVRM gezet; dat gebeurde pas in 1984. Landen die vóór 1984 al lid waren van de Raad van Europa, konden lid blijven - ook al hebben ze de doodstraf nog wel in hun wetboeken staan. Maar ze mochten die straf niet meer voltrekken.
Onder die 47 landen die lid zijn van de Raad van Europa zijn ook alle 27 landen van de Europese Unie. Een land dat lid wil worden van de EU moet de doodstraf afschaffen. Toen Turkije aangaf in de toekomst lid te willen worden van de EU, moest het land eerst de doodstraf uit zijn wetboek halen. Dat heeft Turkije in 2002 gedaan.
Het bestuur van de Europese Unie wil de doodstraf de wereld uit helpen. Hiertoe heeft ze herhaaldelijk oproepen gedaan aan landen buiten de unie, bijvoorbeeld in 2011. Heeft dat tot nu toe geholpen?
Volgens het bestuur van de EU wel. En ook volgens Amnesty International, een organisatie die opkomt voor de rechten van de mens. De organisatie is tegen de doodstraf en probeert die vanaf 1977 met protestacties en oproepen aan landen die de doodstraf in hun wetboek hebben staan, de wereld uit te helpen.
Volgens Amnesty International werden in 2009 784 mensen in 18 landen door de staat ter dood gebracht. In 2018 waren het er 690 in 20 landen. Daarbij moeten we waarschijnlijk tellen de duizenden mensen in China bij optellen die ter dood werden gebracht door de staat. Het precieze aantal weten we niet want dat is geheim. In 1977 werd in 16 landen de doodstraf afgeschaft. In 2009 was dat aantal opgelopen tot 139 en in 2019 tot 142 (ruim 2/3 van alle landen).
Helaas is de doodstraf nog niet overal afgeschaft. Naast China (aantal executies is geheim) wordt de doodstraf ook nog uitgevoerd in Iran (met tenminste 253 executies in 2018), Saoedi-Arabië (met 149 executies), Vietnam (met tenminste 85 executies) en Irak (met ten minste 52 executies).
En de Verenigde Staten dan? Veel mensen denken al gauw bij het horen van de naam van dit land aan de giftige injectie die bij het voltrekken van de doodstraf wordt gebruikt. En veel mensen kennen de ‘death row’ (= dodencel). Het aantal mensen dat wacht op hun executie (en soms al jaren) daalt al jaren. In 2020 zijn in de Verenigde Staten zeventien ter dood veroordeelde mensen daadwerkelijk geëxecuteerd. Dat is het laagste aantal sinds 1991. Steeds meer staten van de Verenige Staten schaffen de doodstraf af. In 2021 hebben 23 van de 50 staten de doodstraf afgeschaft.
Naar: ‘EU en de afschaffing van de doodstraf overal ter wereld’ op https://www.europa-nu.nl/id/vitgfzz1yxxe/nieuws/eu_en_afschaffing_van_de_doodstraf en ‘De doodstraf in 2018: wereldwijd afname van aantal executies’ op https://www.amnesty.nl/actueel/de-doodstraf-in-2018-een-afname-van-wereldwijde-executies
Na 2009 zijn geen mensen meer door de staat ter dood gebracht in de lidstaten van de Raad van Europa. In Wit-Rusland, dat géén lid is van de Raad, is dat nog wel gebeurd, in maart 2010 bijvoorbeeld.
De meeste landen in Europa hebben de doodstraf als zwaarst mogelijke straf in de loop der tijd uit hun strafwetgeving gehaald. Ook Turkije deed dat, in 2002.
In 2007 heeft de Raad van Europa besloten ieder jaar op 10 oktober de Europese Dag tegen de Doodstraf te houden. Op die dag is het ook Werelddoodstrafdag. Dan probeert Amnesty International iedereen duidelijk te maken dat de dood als straf de wereld nog niet uit is. Ze roept landen waar de staat mensen ter dood brengt op, hiermee te stoppen. Ze roept landen op de doodstraf uit hun strafwetgeving te halen als die nog steeds in hun strafwetgeving staat. Ook andere organisaties die vinden dat de rechten van de mens moeten worden gerespecteerd, doen oproepen en voeren acties tegen de doodstraf. Amnesty International heeft de Verenigde Naties opgeroepen om hetzelfde te doen.
Amnesty International is tegen de doodstraf omdat:
- de doodstraf het universele (= van iedereen) recht op leven geweld aandoet (zie de UVRM en de EVRM),
- het een heel wrede, onmenselijke manier van straffen is
- het nooit teruggedraaid kan worden als er een fout is gemaakt bij het proces die tot de terdoodveroordeling heeft geleid. Mensen die onterecht in de gevangenis zitten, kun je altijd nog vrijlaten en ook nog schadevergoeding geven voor de tijd die ze in de cel hebben doorgebracht.
Sommige mensen zijn juist vóór de doodstraf. Die vinden dat de misdaad niet hard genoeg wordt aangepakt, en vooral de mensen die moorden plegen. Zolang de doodstraf bestaat, of weer is ingevoerd, zeggen voorstanders van de doodstraf, zouden mensen die erge misdrijven willen plegen, zich wel tweemaal bedenken als ze weten dat op die erge misdaden de doodstraf staat. Dit argument is volgens Amnesty International niet waar. Mensen plegen moorden of andere erge misdrijven, of er nou de doodstraf op staat of niet.
Een andere reden waarom mensen de doodstraf willen houden of weer invoeren is dit: Als er iemand dood gaat, laat die altijd familieleden en vrienden in rouw achter. Die rouw is extra diep en pijnlijk als de doodsoorzaak een moord of een ander erg misdrijf is (bijvoorbeeld een bomaanslag). Want de nabestaanden beseffen dat de dood van hun dierbare het gevolg is van een misdrijf dat door iemand anders is gepleegd. Pas als de dader of daders van het misdrijf een zware straf hebben gekregen, kunnen de nabestaanden het verlies van hun dierbare beter dragen. In landen die de doodstraf in hun strafwetgeving hebben, willen nabestaanden van een slachtoffer van een moord of ander erg misdrijf vaak dat de dader of daders van dat misdrijf de doodstraf krijgen.
Op 2 juli 2002 verscheen in Trouw het artikel ‘Doodstraf is goed te verdedigen.’ Hierin legt Alexander van Schmid uit waarom hij de doodstraf niet zonder meer wil afwijzen. Dat doet hij niet:
- omdat deze straf de enige juiste is voor moord. Het zou niet goed zijn voor de rechtspraak en het gevoel voor rechtvaardigheid van burgers als een moordenaar een lichtere straf krijgt
- als de rechtspraak in een land waar de doodstraf bestaat zo goed werkt dat het onwaarschijnlijk is dat ooit iemand onterecht ter dood wordt veroordeeld en vervolgens de straf ondergaat.
Naar: https://www.trouw.nl/nieuws/doodstraf-is-goed-te-verdedigen~b3fa629e/
De EU is de grootste sponsor in de strijd tegen de doodstraf wereldwijd. Alle EU-landen hebben de doodstraf afgeschaft in overeenkomst met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
De EU strijdt op verschillende manieren tegen de afschaffing van de doodstraf:
- Handel in goederen die gebruikt kunnen worden voor foltering en executie is verboden
- Maatschappelijke organisaties in landen die de doodstraf hanteren, worden ondersteund zodat zij het bewustzijn van de doodstrafkwestie kunnen vergroten en de situatie kunnen bewaken en documenteren
- Als vaste waarnemer bij de VN is de EU een voorstander van alle maatregelen om de doodstraf af te schaffen
Daarnaast neemt het Europees Parlement resoluties aan en organiseert het debatten waarin de acties van landen die de doodstraf nog steeds hanteren worden veroordeeld.
Trek voor deze les 1 lesuur uit. Laat de leerlingen in tweetallen aan de opdracht in de les werken.
Neem met de leerlingen de introductie door. Als er een ernstig misdrijf heeft plaatsgehad en het nieuws beheerst, een liquidatie bijvoorbeeld, kunt u dit nieuwsverhaal bij het inleiden van de les gebruiken. Daarna zet u de leerlingen aan het werk. Als iedereen klaar is, kijkt u de opstellen na.
Deze les sluit aan bij de kerndoelen:
-
Kerndoel 3: de leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren.
-
Kerndoel 36: De leerlingen leren hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger.
- Kerndoel 37: de leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen.
- De leerling heeft gezien waarom vrijwel alle landen van Europa, en alle landen van de Europese Unie de doodstraf niet meer kennen.
- De leerling heeft gezien hoe vanaf de opstelling van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens door de VN in 1948 wereldwijd steeds meer weerstand is gegroeid tegen de doodstraf.
- De leerling heeft gezien in hoeverre acties van de EU, de Raad van Europa en mensenrechtenorganisaties erin zijn geslaagd om in de meeste landen de doodstraf uit te bannen.
- De leerling kan met goede argumenten uitleggen waarom het wel of niet zal lukken om de doodstraf overal ter wereld afgeschaft te krijgen.
De leerlingen hebben de opdracht goed afgerond als ze met goede argumenten duidelijk hebben gemaakt waarom ze verwachten dat de doodstraf uiteindelijk volledig de wereld uit zal zijn of juist niet.