Plastic is makkelijk te bewerken, licht van gewicht, gaat niet stuk, vergaat niet of heel langzaam en is geschikt om er voedsel, drank en andere dingen mee te verpakken.
Veel voorwerpen die we dagelijks gebruiken, bestaan helemaal uit plastic of er zit plastic in, zoals in auto’s, meubelen en speelgoed. Maar dat het plastic niet vergaat, of uiterst langzaam vergaat, wordt een groot nadeel als het na gebruik bij het afval terechtkomt.
Hoe komen we dan toch van plastic afval af? En hoe kunnen we de hoeveelheid plastic verminderen die we als afval wegdoen?
Dat zoeken jullie uit in de les. Daarbij zoeken jullie antwoord op de volgende vragen:
- Wat gebeurt er met plastic afval dat zomaar ergens wordt weggegooid?
- Waarom is dat steeds meer een probleem?
- Wat gebeurt er met het plastic afval dat we inleveren bij de gemeentelijke vuilophaaldienst of laten ophalen door die dienst?
- Zijn er materialen te gebruiken die net zo handig zijn in gebruik als plastic, maar die wel snel vergaan als je het weggooit?
- Hoe kun je zelf het gebruik van plastic verminderen en daarmee de hoeveelheid plastic afval?
Daarna schrijf je een kort opstel over een stuk plastic afval dat naar het klaslokaal is meegebracht.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd. Voorafgaand aan de les vraagt jullie juf of meester om voor deze les wat stukken plastic of plastic voorwerpen mee te brengen die jullie op straat hebben gevonden. Je juf of meester legt het plastic afval dat door jullie en door de juf of meester zelf is meegebracht, zolang op een tafel neer.
Eerst kijken jullie naar de Bron: Zoveel plastic om me heen. Daarna verdelen we de klas in tweetallen.
Neem samen met je klasgenoot de andere bronnen door. Neem daar 40 minuten de tijd voor.
Daarna verdeelt je juf of meester de stukken plastic afval onder de tweetallen. Schrijf met je klasgenoot het opstel over het stuk afval dat jullie hebben gekregen. Je krijgt daar 15 minuten de tijd voor.
Beschrijf in je opstel wat er met dat stuk afval zou zijn gebeurd, als het niet door een van jullie was opgeraapt en meegebracht naar school.
Je mag daarbij kiezen uit twee mogelijkheden: iemand anders heeft dat stuk afval opgeraapt en in een zak of container voor plastic afval gedaan, of het is blijven liggen.
Maak het opstel niet langer dan ¼ velletje A4-papier. Lever je opstel bij je juf of meester in.
Kijk naar deze SchoolTV-video ‘Plastic – Liedje van Typhoon’:
Vanaf 3 juli 2021 mogen allerlei plastic producten niet meer worden verkocht in de landen van de Europese Unie. Dat zijn onder andere plastic rietjes, bestek, borden, wattenstaafjes en ballonstokjes. Daartoe heeft het Europees Parlement besloten. Dat geldt ook voor Nederland, omdat ons land lid van de Europese Unie is.
Verboden
Op sommige glazen drankflessen zit statiegeld. Je betaalt dat bovenop de prijs van het product dat erin zit. Zodra je de flessen inlevert, krijgt je dat extra geld terug.
Ook op plastic flessen van 1 liter of meer zat al statiegeld. De Nederlandse overheid heeft vanaf 3 juli 2021 ook statiegeld ingevoerd voor plastic flessen waar minder dan 1 liter in kan.
De overheid heeft diverse maatregelen genomen om plastic zwerfafval te voorkomen. De belangrijkste zijn:
- Verbod op de verkoop van bepaalde plastic wegwerpproducten
Het gaat om plastic bordjes, bestek, roerstaafjes, rietjes, wattenstaafjes en ballonstokjes. Het verbod geldt ook voor drank- en voedselverpakkingen van zogenoemd geëxpandeerd en geëxtrudeerd polystyreen (EPS en XPS). Dit is een soort piepschuim waar bijvoorbeeld drinkbekers en hamburgerbakjes van worden gemaakt. Dit materiaal is zo licht, dat het makkelijk wegwaait. Ook geldt het verbod voor producten van oxo-degradeerbaar plastic. Bijvoorbeeld tasjes en flesjes. Door deze plasticsoort komen microplastics in het milieu. Het verbod geldt sinds 3 juli 2021. Wattenstaafjes en rietjes die aan de norm voor medisch hulpmiddel voldoen, mogen nog wel worden verkocht. - Statiegeld van € 0,15 op kleine plastic flesjes tot 1 liter en blikjes voor dranken
Ook moeten producenten minimaal 90% van alle plastic drinkflessen tot 3 liter inzamelen voor recycling. Deze regels gelden sinds 1 juli 2021. Op grotere flessen zit al langer statiegeld. Op blikjes water, frisdrank, bier en andere zwak-alcoholhoudende drank zit sinds 1 januari 2023 statiegeld. - Logo verplicht op bepaalde plastic producten
Op het logo staat dat er plastic in het product zit. En dat het product daardoor schadelijk is voor de natuur. Het gaat om vochtige doekjes, tampons, maandverband, tabaksproducten en drinkbekers die plastic bevatten. Dit logo is sinds 3 juli 2021 verplicht.
1 Polyethyleentereftalaat
2 High Density Polyethylene
3 Polyvinylchloride
4 Low Density Polyethylene
5 Polypropeen
6 Polystyreen
Welke soorten plastic er achter die lastige namen zit, zie je op https://www.kivo.nl/kennisbank/certificering/symbolen-op-plastic-verpakkingen/. - Vissers moeten minimaal 23% van het afval van vistuig inzamelen
Dit percentage wordt elk jaar hoger. Een kwart van het plastic in zee komt namelijk van vistuig. Deze regel geldt sinds 1 januari 2022. - Producenten van plastic producten die veel in het zwerfafval voorkomen, betalen de kosten voor het opruimen van (zwerf)afval
Dit geldt onder andere voor verpakkingen, drinkbekers, lichte plastic tassen, vochtige doekjes, tabaksproducten (met filters) en ballonnen. Producenten moeten consumenten ook informatie geven over hoe zij zwerfafval kunnen voorkomen. Deze regels gelden vanaf 1 januari 2023.
Maatregelen die vanaf 2024 en later ingaan:
- Herbruikbaar servies verplicht voor hotels, cafés of restaurants
Als je vanaf 1 januari 2024 in hotels, cafés of restaurants iets drinkt of eet, krijg je geen wegwerpbekers of -bakjes met plastic erin. Herbruikbaar servies is de standaard. Ook bijvoorbeeld kantoren, bedrijfskantines, scholen, sportclubs, verenigingen, gesloten evenementen en attractieparken stappen op 1 januari 2024 over op herbruikbare bekers en bakjes. - Extra kosten voor het gebruik van plastic wergwerpbekers en -bakjes voor dranken en maaltijden
Vanaf 1 juli 2023 betalen klanten van afhaallocaties, bezorglocaties en supermarkten voor wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten. Voor dranken en maaltijden die ter plekke worden bereid, kunnen klanten ook kiezen voor het gebruik van een herbruikbaar alternatief. Zo kunnen ze op de ene locatie bijvoorbeeld zelf een beker of bakje meenemen. En op de andere locatie gebruikmaken van retourneerbare bekers of bakjes waar borg voor wordt betaald. Vanaf 1 januari 2024 zijn voor consumptie op locatie wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten geheel verboden. Dat geldt bijvoorbeeld voor horeca, evenementen, kantoren, instellingen, verenigingen en sportclubs. - Doppen moeten vastzitten aan plastic flessen en drankverpakkingen
Zo worden ze automatisch ingeleverd voor recycling en komen ze niet in het zwerfafval. Dit is vanaf 3 juli 2024 verplicht. - PET-flessen moeten vanaf 2025 voor minstens 25% uit gerecycled plastic bestaan
In 2030 moet dit minstens 30% zijn. - De overheid gaat consumenten meer informatie geven over herbruikbare alternatieven voor wegwerpplastic
Consumenten kunnen op de website van Milieu Centraal al informatie vinden over hoe je zwerfafval voorkomt en hoe je plastic scheidt.
De plastic soep bevindt zich in vijf grote zeestromen (gyren) van de oceanen
In de tweede paragraaf van het artikel op Regels over wegwerpplastic | Afval | Rijksoverheid.nl. gaat het ook over de ‘voedselketen’. Wat dat woord betekent, lees je hieronder.
De voedselketen werkt zó:
Er zijn dieren die alleen planten eten en andere dieren die zowel andere dieren als planten eten. Sommige dieren worden gegeten door weer andere dieren. En die dieren worden gegeten door weer andere dieren. Dat gaat zo door tot sommige van die dieren door roofdieren of dooor mensen worden gegeten: die zitten beide aan het einde van de voedselketen.
Als dieren ergens in de voedselketen plastic binnenkrijgen met hun voedsel, blijft dat in hun lichaam zitten. Dat plastic verhuist naar het volgende dier in de keten en dan naar de volgende, enzovoort, totdat het roofdier of de mens dat plastic binnenkrijgt.
Plastic komt ook in de voedselketen terecht als een dier dat voor voedsel aanziet, en het opeet.
Wat gebeurt er met het plastic dat je in een plastic afvalzak of in een container doet, en dat daarna wordt opgehaald? Dat krijg je uitgelegd in deze YouTube-video ‘Wat gebeurt er met het plastic verpakkingsafval en de drankenkartons?’:
Wist je dat je van aardappelen plastic kunt maken? En ook van sommige andere materialen die in de natuur voorkomen? We noemen dat biologisch plastic. Daar zijn twee soorten van.
- Biologisch plastic dat niet biologisch afbreekbaar is. Dat wil zeggen dat het niet wordt afgebroken door bacteriën.
- Biologisch plastic dat wel biologisch afbreekbaar is. Dat kan wel door bacteriën worden afgebroken. Maar dat gebeurt uiterst langzaam als je het als afval op straat gooit, omdat het dan niet voldoende in aanraking komt met die bacteriën.
Een voorbeeld van biologisch afbreekbaar plastic
We laten hieronder enkele tips zien, al zal het in de praktijk heel lastig zijn om ze toe te passen:
- Neem je eigen tas mee naar de winkel.
- Laat geen ballonnen op en haal ook geen ballonnen meer in huis. Die zijn namelijk van plastic.
- Vermijd spullen waar uiterst kleine stukjes plastic in zijn gestopt door de makers ervan. Die zitten bijvoorbeeld in sommige soorten tandpasta, shampoo en make-up.
- Ook al vind je vis lekker, laat het voortaan staan. In veel netten die op zee worden gebruikt, zit plastic en daar laten voortdurend kleine stukjes van los.
- Koop geen kleren meer waar plastic in zit. Van dat plastic breken uiterst kleine stukjes af en die komen in het milieu terecht.
- Raap zwerfafval op, omdat plastic afval soms in water terechtkomt. In dat water valt het langzaam in steeds kleinere deeltjes uiteen. Daardoor wordt het steeds moeilijker om het weer uit het water te halen.
- Doe je boodschappen bewust. Dat wil zeggen: let erop dat om de spullen die je koopt, weinig of geen plastic verpakkingsmateriaal zit.
Plastic is er overal, in auto’s, meubels, huishoudelijke apparaten, kleding, noem maar op. Het wordt ook gebruikt om er artikelen in te verpakken, zoals voedingswaren. Dat komt omdat plastic makkelijk te bewerken is, niet stukgaat, licht van gewicht is en niet snel vergaat.
Maar dat laatste wordt juist een nadeel, als we plastic na gebruik willen wegdoen. En zeker als we dat zomaar ergens weggooien.
Op die manier is plastic, juist omdat het niet snel vergaat en in steeds kleinere stukjes uiteenvalt, een groeiende bedreiging voor alles wat leeft, vooral in zee, maar ook voor onszelf.
Hoe dat zit en hoe we dit afvalprobleem kunnen aanpakken, is het onderwerp van deze les.
Plan van aanpak
Voor u deze les in de klas brengt, vraagt u enkele leerlingen om onderweg naar school (schoon) plastic afval op te rapen dat ze op straat zien liggen, en mee te brengen naar het klaslokaal. Doe dat ook zelf. U legt dit afval neer op een plek in het lokaal waar iedereen het goed kan zien.
Doe na afloop van de les het plastic afval weg in een zak of container voor plastic afval.
U laat eerst de leerlingen de film zien in Bron: Zoveel plastic om me heen. Hierin zien ze het antwoord op de vraag hoe we het afvalprobleem kunnen aanpakken. Trek daar enkele minuten voor uit.
Verdeel de klas in tweetallen. Ieder tweetal neemt de andere bronnen in de les door. Ruim daar 40 minuten voor in.
Daarna laat u elk tweetal een opstel van hooguit ¼ velletje A4 schrijven over een stuk afval dat naar het klaslokaal is gebracht. Hierin beschrijven ze wat er met dat stuk afval zou zijn gebeurd als het niet door hen was opgeraapt. Ze mogen daarbij kiezen tussen twee mogelijkheden: of het stuk afval is blijven liggen, of iemand anders heeft het opgeraapt en in een afvalzak of container gedaan. Ruim voor het schrijven van het opstel 15 minuten in.
Verdeel de stukken afval die zijn meegebracht over de tweetallen. Daarna gaan de leerlingen aan het werk.
Haal de opstellen op en kijk ze na. Beloon de leukste en origineelste opstellen met een prijs.
Uitwerking
Plastic afval dat wordt weggegooid, komt via sloten, kanalen en rivieren in zee terecht. Daar blijft het drijven en wordt het door zeestromen naar allerlei plekken gevoerd. Op enkele plekken in de oceanen verzamelt zich steeds meer afval dat door zeestromen wordt aangevoerd. Na verloop van tijd vallen stukken plastic afval in steeds kleinere stukjes uiteen. Eerst krijgen grote zeedieren grote stukken plastic binnen, worden er ziek van en gaan er soms zelfs aan dood. Daarna krijgen ook steeds kleinere dieren die kleine stukjes plastic binnen.
Daar komt nog bij dat plastic afval zich door de voedselketen verplaatst naar steeds andere, grotere dieren en uiteindelijk ook naar de mens via vissen en andere zeedieren die hij eet.
Het plastic afval in zee wordt ook wel aangeduid als plastic soep en ook wel als linke soep, omdat dit afval schade toebrengt aan de gezondheid van het zeeleven, en uiteindelijk ook aan die van de mens.
Plastic afval dat gescheiden van ander afval is ingezameld, gaat naar fabrieken waar het wordt gesorteerd, gereinigd en verwerkt tot nieuwe producten van plastic. Plastic afval dat samen met ander afval is ingezameld, gaat naar een vuilverbrandingsoven of een vuilnisbelt.
Als alternatief voor plastic worden kunststoffen gemaakt die dezelfde eigenschappen hebben als plastic, behalve dan dat ze wel degelijk snel afbreekbaar zijn. Deze kunststoffen worden gemaakt van plantaardig materiaal, zoals aardappelen.
Ten slotte kunnen we allerlei plastic voorwerpen voor dagelijks gebruik vervangen door dezelfde voorwerpen die zijn gemaakt om lang mee te gaan, zoals drinkbekers van hout of porselein in plaats van plastic bekers.
Ook is er een verbod op gebruik van steeds meer voorwerpen van plastic voor eenmalig gebruik, zoals roerstaafjes, wattenstokjes en drinkrietjes. Verder is het vaak niet per se nodig om iets in plastic te verpakken, zoals verse groenten en vers fruit. Ook kun je in een winkel of supermarkt kiezen voor artikelen die met weinig plastic materialen verpakt zijn. In sommige pakjes koekjes van karton zitten bijvoorbeeld kleinere pakjes waar plastic omheen zit. Ten slotte is er statiegeld ingevoerd op plastic drankflessen.
Kerndoelen
44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik.
47 De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstaten van de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid-Amerika.
- De leerlingen hebben gezien waarom plastic vele toepassingen heeft gekregen, aan de hand van enkele eigenschappen van dit materiaal.
- De leerlingen hebben gezien waarom plastic afval dat buiten is neergegooid, uiteindelijk het leven in zee is gaan bedreigen en daarmee ook onze eigen gezondheid.
- De leerlingen hebben gezien dat plastic afval dat gescheiden is ingezameld, niet in het milieu terechtkomt, maar wordt verwerkt tot nieuwe producten.
- De leerlingen hebben gezien dat er ook kunststoffen in producten worden verwerkt die dezelfde eigenschappen hebben als plastic, maar die wel snel afbreekbaar zijn.
- De leerlingen hebben gezien hoe ze zelf het gebruik van plastic kunnen verminderen, en daarmee hun bijdrage aan de groeiende berg plastic zwerfafval in het milieu.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als hun eindproduct:
- laat zien dat de leerdoelen zijn behaald, en
- in goed Nederlands geschreven is en prettig leesbaar is.