In 1887 verscheen bij een uitgeverij in Warschau, de hoofdstad van Polen, een boekje getiteld ‘Internationale Taal, Voorwoord en compleet leerboek’. Het was geschreven door Doktoro Esperanto. Dat was de schuilnaam van Ludwik Lejzer Zamenhof, een joodse oogarts. Hij werd geboren in Bialystok, gelegen in Litouwen, toen een provincie van het Russisch Tsarenrijk.
Nu is het een Poolse stad. De internationale taal, die Zamenhof zelf had ontworpen, kennen we nu onder de naam ‘Esperanto’, wat verwijst naar de schuilnaam van de bedenker ervan.
Waarom bedacht Zamenhof deze taal? Waarom werd kreeg die taal in sommige delen van de wereld een ruime bekendheid? Kan die taal een rol gaan spelen als wereldtaal, wat Zamenhof graag zou willen. Net zoals met name het Engels nu een rol als wereldtaal heeft? Dat is wat de leerlingen gaan uitzoeken.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u 1 uur uit.
U neemt met de leerlingen de inleiding door in Bron: Een neiuwe taal en laat dan hetvideofragment in deze bron zien. Vraag de leerlingen om op te schrijven wat voor doel Zamenhof voor ogen had met het presenteren van zijn Esperanto. Trek voor deze activiteit 10 minuten uit.
Daarna laat u de leerlingen in vier groepen reclame maken voor het Esperanto.Daar ruimt u 40 minuten voor in.
Verdeel de leerlingen in vier groepen. Om een goed eindproduct met een duidelijke boodschap te maken, nemen de groepen eerst de overige bronnen in de les door.
- Groep A maakt een korte wervende tekst om op Instagram te plaatsen
- Groep B maakt een eenvoudig pamflet met reclame voor het Esperanto, dat bij allerlei evenementen verspreid kan worden.
- Groep C maakt een persoonlijke boodschap met een uitnodiging om kennis te maken met Esperanto voor een weblog.
- Groep D maakt een vrolijke tekst, waarmee je Esperanto aanprijst, voor een podcast.
Zodra alle groepen klaar zijn, vraagt u de leerlingen hun boodschappen aan de klas te tonen of te laten horen.
Sluit de les af met de vraag welke van de vier boodschappen het beste kan bijdragen aan het bevorderen van het gebruik van Esperanto.
Uitwerking
Het Esperanto is een kunstmatige taal. De taal heeft een beperkte woordenschat, maar dankzij allerlei regels is het mogelijk om van de beschikbare woorden andere woorden te maken en zelfs Esperanto-synoniemen van nieuwe woorden. Ook heeft het Esperanto een simpele grammatica en hebben alle letters, die in de taal gebruikt worden, altijd dezelfde klank.
Dit alles maakt de taal eenvoudig te leren, hoewel mensen die een ander schrift dan het Latijnse gebruiken, ook nog met Latijnse letters moeten leren werken.
Het ideaal van Zamenhof was dat iedereen waar ook ter wereld deze taal als tweede taal zou leren. Dat zou contacten en uitwisseling van ideeën en standpunten makkelijker maken op alle niveaus, van persoon tot persoon en van land tot land.
Die uitwisseling kwam tot op zekere hoogte ook op gang. Mensen die Esperanto hadden geleerd of wilden leren, zochten elkaar op om met elkaar in deze taal te spreken en om hun ervaringen met deze taal met elkaar te delen. Dat gebeurt nu nog steeds, ook via internet.
In vele landen kwamen verenigingen van Esperanto-sprekers of esperantisten van de grond en er werd in 2008 een wereldwijde vereniging van esperantisten opgericht. Sindsdien houdt deze vereniging elk jaar rond 26 juli een wereldcongres. 26 juli is de dag waarop in 1887 het boek verscheen waarin Zamenhof de taal presenteerde.
Toch steekt het aantal mensen dat Esperanto spreekt schril af tegen het aantal mensen dat een van de nu gebruikte wereldtalen gebruikt.
Daar zijn twee oorzaken voor te noemen.
- De taal komt (te) weinig in de publiciteit; dus hebben weinig mensen er ooit van gehoord. Daardoor komen niet zo veel mensen op het idee om Esperanto te leren.
- In vele landen is de westerse cultuur dominant en in het bijzonder
de Amerikaanse. Die dominantie is vooral duidelijk te merken aan de sterke verbreiding van het Engels als vreemde taal. En wie het Engels min of meer beheerst en hoort van de reden waarom het Esperanto is ontworpen, zal niet snel de moeite nemen om ook nog Esperanto te leren. Zamenhof had met name voor ogen dat internationale contacten makkelijker zouden worden door de verspreiding van het Esperanto, maar in die behoefte kan het Engels ook goed voorzien.
Op termijn kan er nog een derde oorzaak bij komen, namelijk als er vertaalsoftware op de markt komt waarmee naast eenvoudige ook moeilijke teksten op betrouwbare wijze kunnen worden vertaald. Dat zou enorm veel vertaalwerk schelen dat door mensen bij grote organisaties als de Verenigde Naties, de Europese Unie en bij internationale bedrijven gedaan wordt.
Daarmee zou er ook geen grote behoefte kunnen ontstaan om te vertalen in en uit het Esperanto. Zo ver is het nog niet; ook de beste en populairste vertaalsoftware is nog alleen betrouwbaar bij het vertalen van eenvoudige teksten.
Uitgebreide informatie over het Esperanto is te vinden in de tekst ‘Esperanto’ op Esperanto - Andere Tijden. Op deze website kunt u ook een uitzending afspelen uit de reeks ‘Andere Tijden’ over deze taal.
Kerndoel
53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die aan de hand van voorbeelden verbinden met de wereldgeschiedenis.