Je denkt bij het horen van het woord ‘armoede’ misschien: dat komt voor in Afrika, Zuid-Amerika of ergens anders ver weg. Inderdaad, armoede komt buiten Europa veel voor. Kijk maar naar de wereldkaart hieronder.
Wereldwijd leven er ongeveer 800 miljoen mensen onder de armoedegrens*
Maar ook in Europa zijn er mensen arm, en ook in Nederland. Dat zie je wel als je goed let op nieuwsberichten, bijvoorbeeld in het Jeugdjournaal.
* Onder armoedegrens wordt meestal verstaan: het inkomen dat iemand nodig heeft om te kunnen voorzien in de basisbehoeften. Bij een inkomen gelijk aan de armoedegrens gaat het inkomen geheel op aan noodzakelijke uitgaven. Er is dan geen vrij te besteden inkomen over.
Jullie bedenken een actieplan om mee te helpen de armoede in Nederland aan te pakken.
Je gaat na:
- Wat armoede in Nederland is.
- Wat de overheid hiertegen doet.
- Wat burgers hiertegen kunnen doen.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
De les bestaat uit:
- Startactiviteit: die duurt 10 minuten
- Groepswerk: je doet een onderzoek aan de hand van de bronnen in de les. Dat doe je in groepjes van vier en je krijgt er 30 minuten de tijd voor
- Slotactiviteit: je maakt een actieplan tegen armoede in Nederland. Dat doen jullie samen met je juf of meester. Daar trekken julliej de rest van de tijd voor uit.
Startactiviteit
Schrijf op waar je familie iedere maand het meeste geld aan uitgeeft.
Schrijf onder die lijst op wat volgens jou armoede is.
Daarna vraagt je juf of meester enkelen van jullie wat ze hebben opgeschreven. Hij of zij noteert de zaken waar veel geld aan uitgegeven wordt op het schoolbord of flipover.
Ten slotte vraagt hij of zij jullie wat armoede in Nederland is. De antwoorden schrijft hij of zij op het schoolbord of de flipover.
Je hebt nu je antwoord op de eerste vraag in Opdracht.
Groepswerk
Nu ga je aan de slag om antwoorden te vinden op vraag 2 en 3 in Opdracht.
We maken groepjes van vier leerlingen, die samen dit deel van de opdracht te maken.
Verdeel de bronnen onder elkaar en neem ze door.
Bedenk en schrijf enkele ideeën op hoe de armoede in Nederland te lijf te kan worden gegaan.
Slotactiviteit
Je juf of meester vraagt iedere groep wat er gedaan kan worden om mensen die arm zijn in Nederland te helpen.
Hij of zij noteert alle ideeën hierover op het schoolbord of de flipover. Zo maken jullie samen met je leerkracht een actieplan tegen armoede in Nederland.
Mensen die tijdelijk of helemaal niet meer kunnen werken, krijgen een uitkering van de overheid. Anders zouden ze helemaal geen inkomen meer hebben.
Enkele uitkeringen zijn:
Ziektewet
Die uitkering krijg je als je bij een bedrijf of de overheid werkt en ziek wordt, waardoor je tijdelijk niet kunt werken. Deze uitkering duurt maximaal twee jaar. Ben je na die twee jaar nog steeds ziek, dan kun je een WIA-uitkering aanvragen.
Wet Inkomsten en Arbeid, of WIA
Die uitkering is voor mensen die door een ziekte of ongeval langer dan twee jaar niet meer hebben kunnen werken of maar voor een deel van de tijd, en voor mensen die niet meer beter kunnen worden.
Algemene Ouderdomswet of AOW
Deze uitkering is voor mensen die op een bepaalde leeftijd met pensioen zijn gegaan.
Bejaarden protesteren voor een verhoging van de AOW in 1963
Werkloosheidswet of WW
Die uitkering krijg je als je je baan kwijt bent en nog geen ander werk hebt kunnen vinden.
Naar: https://www.uwv.nl/particulieren/werkloos/index.aspx
In Nederland is het Armoedefonds opgericht. Zoals de naam al aangeeft, helpt dit fonds mensen, die niet rond kunnen komen met wat ze verdienen. Dat zijn er meer dan je misschien wel denkt:
"Er zijn in Nederland ruim 1 miljoen mensen die dagelijks de gevolgen van armoede ondervinden. Samen verzachten we de gevolgen van armoede en zetten we ons in om armoede in Nederland te stoppen!"
Het Armoedefonds heeft verschillende projecten opgezet om via lokalehulporganisaties, de minima* te ondersteunen. Denk aan onze schoolspullenactie voor schoolgaande kinderen, steunpakketjes voor kwetsbare ouderen en een project om menstruatie-armoede in Nederland een halt toe te roepen.
Lees verder op Wat doet Armoedefonds.
* Mensen met een minimaal inkomen
Kijk naar de SchoolTV-video ‘Wat doet de Voedselbank?’:
Een kringloopwinkel is een winkel waar je tweedehands spullen kunt kopen. Je hoeft niet alles wat je nodig hebt nieuw, en soms nog voor veel geld te kopen. Maar je moet wel weten waar je in je woonplaats een kringloopwinkel kunt vinden.
Een kringloopwinkel in Breda
Ga voor een Kreingloopwinkel in je buurt naar Kringloopwinkels in Nederland en volg de aanwijzingen op deze webpagina.
Nederland heeft ongeveer twintig landelijke politieke partijen. Die partijen hebben een of meer leden in de Eerste en de Tweede Kamer. Daarnaast zijn er een heleboel politieke partijen die wel in een of meer provincies of gemeentes actief zijn, maar niet in het hele land. Van deze partijen ijveren er enkele voor een gelijkere verdeling van inkomens. Ze willen dat rijke mensen minder gaan verdienen en mensen die het niet zo breed hebben juist meer.
Op Wat zeggen de politieke partijen over: Werk & Inkomen vind je een lijst van de landelijke politieke partijen. Klik op en naam van een partijen en je krijgt te zien wat die partij vindt van inkomens en werk. Op welke partij of partijen zou je stemmen als je let op hoeveel werk ze willen maken van een gelijkere verdeling van inkomens?
Mensen die bij een bedrijf werken of bij de overheid, krijgen van hun werkgever een salaris voor hun werk. Hoe hoog dat salaris is, hoeveel ze per week werken, op welke tijden. Daar hebben ze afspraken over gemaakt. Die staan in hun Collectieve Arbeidsovereenkomst of kortweg CAO. Zo’n overeenkomst geldt voor een of meer jaren.
Als de oude CAO afloopt, moet er een nieuwe komen. Daarover onderhandelen bedrijven of de overheid met vakbonden. Daar is een deel van hun werknemers lid van. Soms komen ze er snel uit, dan weer wil het maar niet lukken. Dan kunnen de werknemers van de overheid of een bedrijf in staking gaan.
Zoek op internet naar een voorbeeld hiervan. Of lees het artikel Estafettestaking streekvervoer begonnen in Groningen en Drenthe.
Als je dat doet, is het wel handig om twee moeilijke woorden te kennen:
Compensatie = extra geld bovenop je salaris.
Inflatie = je kunt met het geld wat je verdient minder kopen, als prijzen van veel artikelen stijgen, maar je inkomen niet.
Veel mensen denken dat armoede alleen voorkomt in ontwikkelingslanden. Daar zit een kern van waarheid in. In sommige van die landen is sprake van wijdverbreide armoede, die soms extreme vormen aanneemt. Dat leidt dan tot honger of ondervoeding, ziektes en ongeletterdheid. Maar ook in rijke landen komt armoede voor, ook in Nederland, al is die meestal niet extreem.
Leerlingen onderzoeken niet alleen wat we in Nederland onder armoede verstaan, maar zoeken ook naar manieren om die aan te pakken.
Plan van aanak
Voor deze les trekt u 1 uur uit.
De les bestaat uit drie delen:
- Een startactiviteit. Die trekt u 10 minuten voor uit.
- Een groepsactiviteit. Leerlingen doen in groepen van vier een onderzoek aan de hand van de bronnen in de les. Ruim hier 30 minuten voor in.
- Een slotactiviteit. Trek daar 20 minuten voor uit.
Startactiviteit
U vraagt alle leerlingen voor zichzelf op te schrijven waar hun gezin iedere maand het meeste geld aan uitgeeft.
Vervolgens vraagt u enkele leerlingen wat voor uitgavenposten ze hebben opgeschreven. U noteert de antwoorden op het schoolbord of de flipover.
Ten slotte vraagt u leerlingen wat volgens hen de definitie van armoede in Nederland is. Uit de omschrijvingen die ze geven, stelt u een definitie op waar de hele klas het mee eens kan zijn. Dat is dan het antwoord op vraag 1.
Groepswerk
In dit onderdeel zoeken de leerlingen naar antwoorden op vraag 2 en 3 in Opdracht.
Maak eerst groepen van vier leerlingen. Iedere groep neemt de bronnen door. Het is wel zaak dat ze die bronnen eerst onder elkaar verdelen.
Aan de hand hiervan schrijven ze manieren op waarop armoede aangepakt kan worden.
Slotactiviteit
U vraagt iedere groep wat er gedaan kan worden om mensen die arm zijn in Nederland te helpen. Schrijf alle ideeën hierover op het schoolbord of de flipover op.
Zo krijgt u een actieplan bij elkaar voor de bestrijding van de armoede in Nederland. Bespreek met de leerlingen hoe dit plan in de praktijk gebracht kan worden. Dat is het eindproduct van deze les.
Uitwerking
De startactiviteit in de les laat zien wat armoede kan betekenen: niet voldoende geld hebben om dingen te kopen die je beslist nodig hebt, zoals eten, drinken, kleding, en spullen om je lichaam te verzorgen. Ook kunnen mensen te weinig geld hebben om allerlei andere zaken te bekostigen, zoals vervoer (eigen fiets of auto, gebruik van openbaar vervoer), gas en stroom, kosten van een woning, meubels en huishoudelijke apparaten, verzekeringen, enz.
Aanpak armoede door de overheid:
- Mensen die tijdelijk of helemaal niet kunnen werken, een uitkering geven ter vervanging van wat ze als werkende verdienen. Die uitkeringen verhogen, als de prijzen van levensmiddelen en andere zaken die je zeker nodig hebt sterk oplopen.
- Salarissen van ambtenaren en andere mensen in overheidsdienst verhogen en/of een prijscompensatie invoeren, wanneer in een periode waarin de prijzen van levensmiddelen, energie en andere zaken die iedereen nodig heeft, snel oplopen.
Hoe burgers armoede (kunnen) helpen bestrijden:
- Geld geven aan het Armoedefonds.
- Voedingsmiddelen die je in een winkel koopt, afstaan voor een voedselbank.
- Winkels vragen die voedsel en andere levensmiddelen verkopen, artikelen die bijna over hun houdbaarheidsdatum heen zijn, niet weg te gooien, maar weg te geven aan mensen die krap bij kas zitten.
- Meubels en andere spullen die je kwijt wil en nog goed te gebruiken zijn, naar een kringloopwinkel brengen of laten ophalen door een kringloopwinkel. Die verkoopt ze tegen lage prijzen door aan mensen die het niet breed hebben.
- Je familieleden of kennissen, die bij een bedrijf of de overheid werken, vragen om lid te worden van een vakbond. Vakbonden voeren onderhandelingen voor hogere salarissen en andere arbeidsvoorwaarden, en gaan desnoods over tot acties, zoals stakingen, om hun eisen ingewilligd te krijgen.
- Je familieleden, die stemrecht hebben vragen, om op politieke partijen in gemeenteraad, Provinciale Staten en de Eerste en Tweede Kamer te stemmen die streven naar een evenwichtiger verdeling van inkomens. Je kunt die familieleden ook vragen om lid te worden van een van die partijen.
- Actiegroepen steunen die ijveren voor gratis verstrekking van artikelen, die mensen nodig hebben en die ze beslist niet kunnen betalen.
Kerndoelen
34 De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen.
- De leerlingen hebben gezien dat armoede niet alleen in landen buiten Europa voorkomt maar ook in Nederland.
- De leerlingen kunnen uitleggen wanneer in Nederland sprake is van armoede.
- De leerlingen kunnen enkele voorbeelden benoemen hoe de Nederlandse overheid armoede onder Nederlandse burgers bestrijdt.
- De leerlingen kunnen enkele voorbeelden benoemen en beschrijven hoe burgers in Nederland arme medeburgers helpen.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als:
- het eindproduct maatregelen bevat waar mensen in armoede in Nederland baat bij hebben, en
- de leerlingen respect hebben getoond voor elkaar en goed hebben samengewerkt.