Sporen in het landschap


In 10 mei 1940 begon voor Nederland de Tweede Wereldoorlog toen Duitse soldaten Nederland binnenvielen. Die eindigde voor Nederland met de bevrijding op 5 mei 1945. Dat is al meer dan zeventig jaar geleden. Toch tref je nog steeds her en der in het Nederlandse landschap sporen aan die tijdens de oorlog zijn ontstaan. Wat zijn het voor sporen? Hoe zien ze eruit?

sporeninhetlandschapDit meertje in de duinen is eigenlijk een bomkrater, volgelopen met water

 


 
opdracht

Kijk naar de bronnen met negen afbeeldingen van sporen van de oorlog in het landschap. Elke afbeelding laat een voorbeeld zien van een bepaald spoor. Boven elke afbeelding staat wat voor sooer spoor erop te zien is.

Jullie zoeken bij elk spoor drie andere vergelijkbare voorbeelden.

Schrijf bij elk voorbeeld dat je gevonden hebt een kort tekstje waarbij je de naam van het spoor vermeldt en waar het te vinden is.

Zo maken jullie samen een reisgids met de titel van deze les: 'Sporen in het landschap'.


 
werkinuitvoeringeenuurVoor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd. We verdelen de klas in negen groepen. Elke groep krijgt één van de negen afbeeldingen in de Bronnen toegewezen.

Ga naar Google en klik op ‘Afbeeldingen’. Zoek met de zoektermen ‘Tweede Wereldoorlog’, ‘spoor’, ‘landschap’ en de aanduiding van het type spoor als zoekterm, bijvoorbeeld ‘Stellingen’, naar afbeeldingen in Nederland.

Je krijgt dan een aantal afbeeldingen te zien. Onder elke afbeelding staat een korte omschrijving met soms een plaatsnaam erin. Klik op de afbeelding om er meer over te lezen.

Kies drie afbeeldingen uit en print deze afbeeldingen uit.

Schrijf onder elke afbeelding een korte tekst. Hierin vermeld je:

  • Wat voor soort spoor het is;
  • Hoe het spoor heet, en
  • In of bij welke plaats in Nederland dat spoor te bezichtigen is.

Zo krijg je drie pagina’s van de reisgids 'Sporen in het landschap'. Die pagina’s lever je in bij je juf of meesten.

 


 
1) Verdedigingslinie

Grote delen van de oorspronkelijke bebouwing van onder meer Den Haag moesten wijken voor de Atlantikwall, een verdedigingslinie van 5000 kilometer langs de kust van Portugal tot aan Denemarken, bedoeld om een geallieerde invasie vanuit zee te kunnen verijdelen. Op de foto zie je de overblijfselen van de Atlantikwall bij Katwijk.

foto1

2) Vliegveld

De voormalige Fliegerhorst Havelte was een door de Duitse Wehrmacht in de Tweede Wereldoorlog aangelegd vliegveld bij Havelte in de provincie Drenthe. Er is van het veld weinig meer terug te vinden, de natuur heeft het gebied weer ingenomen. Wel zijn er in de omgeving diverse bomkraters te vinden, deze vormen nu vennetjes. De voormalige startbaan bij Darp, nu begroeid met bomen en struiken, is echter nog goed herkenbaar op lucht- en satellietfoto’s.

foto2

3) Gijzelaarskamp

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Klein-Seminarie Beekvliet een gijzelaarskamp waar een aantal bekende Nederlanders zaten opgesloten, zoals de President Directeur van Philips, Frits Philips, Cabaretier Lou Bandy en de schrijver Simon Vestdijk. Vlakbij het seminarie is nu een plein vernoemd, "Heeren van Zeventieplein", ter nagedachtenis aan de gijzelaars die gevangen zaten op het seminarie tijdens de Tweede Wereldoorlog.

foto3

 


 
4) Stellingen

De Peel-Raamstelling was een Nederlandse verdedigingslinie die in 1939 werd aangelegd en al op 10 mei 1940, de eerste Nederlandse oorlogsdag is gevallen. De stelling bevond zich achter de Maaslinie, variërend van 9 km tot 21 km van elkaar. De stelling begon aan de Maas, ter hoogte van Grave om via Mill, door de Peel en langs de Zuid-Willemsvaart aan de Belgische grens bij Weert te eindigen.

foto4

5) Werkkamp

In 1942 verbleven er een korte tijd ongeveer 500 Joden uit Amsterdam in kamp de Beetse in Sellingen. Zij werden op 3 oktober van dat jaar afgevoerd naar kamp Westerbork. Daarna kreeg het kamp weer een andere bestemming. In 1944 bood het kamp onderdak aan enige honderden mannen, die in het kader van de Arbeidseinsatz waren opgepakt en te werk werden gesteld bij boeren in de omgeving.

foto5

6) Concentratiekamp

Nationaal Monument Kamp Vught is gevestigd op het terrein van het voormalige SS-concentratiekamp Vught. Op deze historisch beladen plek houdt het Nationaal Monument de herinnering levend aan de geschiedenis van het enige SS-concentratiekamp buiten nazi-Duitsland.

foto6

 


 
7) Kerk

Na de bezetting door de Duitsers van de stad Groningen zochten de Duitsers de AA-kerk op voor een goede preek op zondag, maar de hervormde gemeente wilde zelf ook haar diensten houden op zondag. Zo waren er elke zondag twee diensten. De kerk stond door de weeks leeg en werd gebruikt als verblijfplaats voor onderduikers en gestrande piloten. Zij vonden hun schuilplaats in het kostershuis, boven de gewelven van de kerk en zelfs in het Schnitgerorgel. In de preekstoel was een radio verborgen.

foto7

8) Bunker

De vele bunkers die nog steeds langs de Noordzeekust staan, zijn gebouwd als onderdeel van de Atlantikwall: een meer dan 5000 kilometer lange Duitse verdedigingslinie, die reikte van de Pyreneeën tot het noordelijkste punt van Scandinavië. Zo ook in het Noord-Hollandse kustplaatsje Huisduinen, op een steenworp afstand van de marinestad Den Helder. Duitse soldaten en officieren werden in Huisduinen gelegerd.
In het nieuwe logementsgebouw hadden de Duitse officieren een administratiekantoor, verblijf en kantine (Duits: Kasino). In de volksmond werd het al snel het ‘Casino’ van Huisduinen genoemd.

foto8

9) Concentratie- en doorvoerkamp

Kamp Westerbork was tijdens de Tweede Wereldoorlog een doorgangskamp bij Hooghalen in de toenmalige gemeente Westerbork in Drenthe. Het kamp was een voorportaal waarvandaan ruim 102.000 in Nederland wonende Joden en 245 Roma per trein werden gedeporteerd naar concentratie- en vernietigingskampen in Duitsland, Polen en Tsjechië.

foto9

 



Op 10 mei begon voor Nederland de Tweede Wereldoorlog en de bezettingstijd. Op 5 mei 1945 werd Nederland bevrijd en kwam er een einde aan de bezettingstijd. Deze episode in de Nederlandse geschiedenis is dus al lang geleden. Toch zijn er nog steeds sporen van te zien in het landschap in Nederland. In de duinen ligt een kale zandvlakte waar Kamp Schoorl heeft gelegen. In het bos bij Vierhouten staan twaalf hutten die door onderduikers zijn gebruikt. En langs de kust zijn restanten te vinden van de Atlantikwall, een verdedigingslinie van bunkers, batterijen kanonnen en mijnenvelden die Duitse militairen hebben gebouwd tijdens de Tweede Wereldoorlog.

4en5meicomite
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft enkele jaren geleden een website opgezet waar een groot aantal van deze sporen van de Tweede Wereldoorlog in kaart zijn gebracht. Op deze website kon je nagaan hoe elk van die sporen waren ontstaan, waarom ze zijn ontstaan en wat voor invloed ze hebben uitgeoefend op het landschap. Die website is niet meer beschuikbaar, maar de informatie uit die website hebben we bewaard en omgezet in deze les voor het basisonderwijs.


 
De Tweede Wereldoorlog in Nederland is al zó lang geleden dat nog er nog maar weinig mensen in leven zijn die de oorlog bewust hebben meegemaakt. Maar ook al zijn die er binnenkort niet meer, dan nog blijven er getuigenissen van de oorlog bestaan. Dat zijn namelijk plekken die op een of andere manier aan die oorlog herinneren voor wie er oog voor heeft.

Leerlingen gaan in deze les op zoek naar zulke plekken en stellen aan de hand van wat ze vinden een reisgids samen.

Plan van aanpak
Voor deze les trekt u 1 uur uit. Verdeel de klas in negen groepen. Elke groep krijgt een foto uit de Bronnen van sporen een soort spoor van de oorlog in het Nederlandse landschap toegewezen. 

Daarna zoekt elke groep met behulp van Google Afbeeldingen naar drie andere voorbeelden van het soort spoor dat de groep heeft gekregen.

Ze printen de afbeeldingen uit. Onder elke afbeelding schrijven ze een tekstje uit met daarin vermeld het soort spoor, de naam van dat spoor en in of bij welke plaats in Nederland dat spoor nog te zien is.

Als iedereen klaar is, verzamelt u de prints met de afbeeldingen. Die bundelt u tot een reisgids met als titel 'Sporen in het landschap'.

Kerndoelen
50 De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds, geografisch wereldbeeld.


 

  • De leerlingen hebben gezien dat er ook na meer dan 75 jaar nog sporen van de Tweede Wereldoorlog zijn te vinden in het Nederlandse landschap.
  • De leerlingen kunnen meerdere soorten sporen van deze oorlog benoemen en herkennen op afbeeldingen.

 


 
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als de voorbeelden van sporen van de Tweede Wereldoorlog in het Nederlandse landschap ook echt allemaal uit deze oorlog stammen of er minstens iets mee te maken hebben gehad. Ook moeten de onderschriften bij de gevonden afbeeldingen kort, helder zijn.

 

verwante lessen

Login Form