Tussen najaar 1944 en april 1945 ontstond er in Amsterdam en andere steden in het westen van Nederland een steeds groter tekort aan voedsel en brandstoffen. Dat kwam door een staking van het spoorwegpersoneer die het treinverkeer had stilgelegd en het blokkeren van voedseltransporten richting West-Nederland door de Duitse bezetters uit wraak voor die staking. Er brak zelfs hongersnood uit in dit gebied. Mensen trokken het platteland op om bij landbouwers voedsel te kopen, zo ook Jacoba den Uijl en haar moeder. Hun tochten heten hongertochten.
In deze les volgen de leerlingen Jacoba en haar moeder op hun hongertocht van Amsterdam naar Dedemsvaart aan de hand van fragmenten uit hun dagboek.
Plan van aanpak
Verdeel de leerlingen in tweetallen. Ze hebben drie zaken nodig:
1) Een lege kaart van Nederland. Die kunt u eventueel downloaden via https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/48/Provincies_lijnen_1440px.gif en printen.
2) Een atlas.
3) Toegang tot internet: https://www.google.nl
Daarna laat u de leerlingen de bronnen lezen. An de hand van die bronnen en de atlas markeren de leerlingen op hun landkaart de plaatsen die Jacoba den Uijl en haar moeder aandeden op hun tocht van Amsterdam naar Dedemsvaart.
De route is van Betondorp (Amsterdam) - Naarden - Bunschoten - Nunspeet - Wezep - Zwolle - Ommen - Dedemsvaart - Zuidwolde.
De afstanden zijn: 17,7 km - 19,6 km - 42.9 km - 22,1 km - 10 km - 28,2 km - 10,6 km - 10,3 km. Totaal 161,6 km.
Ook geven ze antwoord op de vragen in 'Dit ga je doen'.
- Waarom besloot Jacoba den Uijl om in het oosten van Nederland aardappelen te gaan kopen? Waardoor kon ze niet in de buurt terecht?
Antwoord: In de Hongerwinter was alleen het water nog beschikbaar. In de winkels was niets meer te koop en de boeren in de omgeving hadden ook niets meer aan te bieden. Toen de laatste voorraden thuis op dreigden te raken, moest ze wel op zoek naar voedsel verder weg. - Jacoba en haar dochter maakten hun tocht per fiets. Hoe maakten de meeste mensen hun hongertocht?
Antwoord: De meeste mensen liepen achter een handkar of een kinderwagen. Ook zag je zelfgemaakte wagentjes waar de kinderen of een oude oma of opa er bovenop, voortgeduwd door de vader. - De Oude IJsselbrug bij Zwolle heeft in 2005 de bijnaam 'Brug tussen angst en hoop' gekregen. De meeste mensen die op hongertocht waren, kwamen over deze brug. Waarom was die brug zo'n knelpunt? (Kijk eventueel op een kaart van de IJssel in je atlas).
Antwoord: Om aan de overkant van de IJssel te komen, moesten de meesten over de (Oude) IJsselbrug bij Zwolle. Wie een kaart van de IJssel bekijkt, zal zien dat er -behalve een spoorbrug- geen andere brug in de buurt te vinden is. - Niet alleen de heentocht was anders voor Jacoba dan voor de meeste mensen die op hongertocht waren, ook de terugweg liep anders dan voor de meesten. In welk opzicht was dat zo?
Antwoord: Op de heentocht liepen de meeste mensen te voet, zij was met de fiets. Op de terugweg kon ze fietsen zonder de last van de gekochte aardappelen bij zich te moeten hebben; de aardappelen werden voor haar per schip van Zuidwolde naar Amsterdam vervoerd. - Hoeveel kilometer hebben Jacoba en haar dochter gefietst?
Antwoord: 161,6 kilometer (voor de slimmerik onder de leerlingen: 161,6 kilometer heen en 161,6 kilometer terug is samen 323,2 kilometer).
Kerndoelen
50 De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld.