Ooit was er een tijd zonder stroom. Kun je je dat nog voorstellen? Geen TV of computer, geen lampen in het donker, geen ... , noem het maar op. Je hebt overal elektriciteit voor nodig. Voor treinen en vliegtuigen. Voor ziekenhuizen. Voor scholen en huizen. En ook voor je tablet of smartphone want die moet je af en toe opladen.
Die elektriciteit wordt opgewekt in elektriciteitscentrales. Vroeger werden vooral steenkool, olie en gas gebruikt om elektriciteit op te wekken. In sommige landen, zoals Noorwegen, wordt volop waterkracht gebruikt. Verschillende landen gebruiken tegenwoordig kernenergie, opgewekt in kerncentrales. Sommige mensen in de Europese Unie vinden kernenergie prima om er elektriciteit mee op te wekken, anderen juist niet. Dat komt omdat kernenergie zowel voordelen als nadelen heeft vergeleken met de energiebronnen olie, gas en steenkool.
Kerncentrale Doel in België, vlak bij de grens met Nederland
- een brief te schrijven aan de regionale krant die in jouw woonplaats verschijnt om uit te leggen waarom die kerncentrale er wel moet komen, of juist niet
- een petitie op te stellen waarin je de regering oproept om de nieuwe kerncentrale wel te laten bouwen, of juist niet
Je hebt dus de keuze uit vier mogelijkheden om de opdracht te maken.
- Bekijk en lees de bronnen.
- Bekijk kaart 81D (Grote Bosatlas 54) of 83D (Grote Bosatlas 55).
- Bepaal samen met je klasgenoot of je een brief wilt schrijven of een petitie wilt opstellen voor of tegen de bouw van een nieuwe kerncentrale bij je woonplaats.
- Schrijf de brief of de petitie.
- Laat jouw brief of jouw petitie lezen door jouw juf of meester.
In de hele wereld waren er in 2019 450 kerncentrales die stroom leveren (en ook een aantal dat niet meer doen of nog in aanbouw zijn). Van de werkende centrales staat er één in Nederland, in de plaats Borssele.
Uranium worst als erts uit een groot aantal landen aangevoerd. De meeste uraniumerts komt uit Kazachstan (35% van de totale winning), Canada (15%) en Australië (12%). De meeste landen die uraniumerts uitvoeren hebben een stabiele regering en kennen geen oorlog. Sommige landen die olie en/of gas uitvoeren hebben geen stabiele regering (Zuid-Soedan en Venezuela bij voorbeeld) of hebben oorlog (enkele Golfstaten voeren oorlog tegen Jemen). Daardoor kan de uitvoer van olie en gas uit die landen ineens minder worden of zelfs helemaal stoppen.
We zijn minder afhankelijk van andere energiebronnen zoals olie en gas.
Door meer stroom uit kernenergie te halen en minder uit steenkool, gas, olie of hout kunnen we de opwarming van de aarde afremmen. Bij het verstoken van steenkool, gas, olie of hout komt het broeikasgas koolstofdioxide vrij. Hoe meer van dat gas in de dampkring van de aarde komt te zitten hoe warmer het op aarde wordt. Bij het gebruiken van uranium als brandstof in een centrale komt géén koolstofdioxide vrij.
Bij het stoken van steenkool, aardgas, olie of hout komen naast koolstofdioxide ook stoffen vrij die voor mens en natuur ongezond zijn. Denk bij voorbeeld aan fijnstof en stikstofverbindingen. Bij het gebruiken van uranium als brandstof is dat niet het geval.
Radioactief afval uit een kerncentrale kan in een speciale fabriek zó worden bewerkt dat het maar weinig plaats inneemt en dus ook makkelijk in vaten te verpakken is.
Met kerncentrales gebeuren weinig grote ongelukken. Blijkt een kerncentrale een mankement te vertonen dan schakelt de centrale zichzelf automatisch uit of leggen medewerkers van de centrale hem stil. Door langdurig gebruik (vanaf de jaren 50 of 60 en/of slecht onderhoud wordt de kans op mankementen wel groter, maar ook dan is de kans op een groot ongeluk klein.
In 1986 gebeurde zo'n groot ongeluk toen een raeactor ontplofte in een kerncentrale bij Tsjernobyl in Oekraïne. Duizenden mensen die bij de centrale woonden moesten toen verhuizen en mensen werden ziek door de straling. In 2011 gebeurde een ander groot ongeluk toen een kerncentrale bij Fukushima in Japan zwaar beschadigd raakte door een aardbeving en tsunami (vloedgolf). Ook toen moesten veel mensen die rond de centrale woonden verhuizen.
Als het uranium in een kerncentrale is opgebruikt blijft er radioactief afval over. De straling van dat afval maakt mensen en dieren ziek. Veel van die straling in korte tijd is zelfs dodelijk. Sommige stoffen in dat afval blijven vele duizenden jaren lang van die gevaarlijke straling afgeven. Daarom moet het afval al die tijd zó worden ingepakt en opgeborgen dat niemand last kan krijgen van die straling en de stoffen het milieu niet kunnen besmetten. Meestal wordt het afval in vaten onder de grond opgeslagen. Toch gaan soms na verloop van jaren vaten met dat afval lekken. Daardoor verspreidt iets van het afval zich in de bodem en komt soms in grondwater terecht waar mensen gebruik van maken. Er bestaat dus nog geen garantie dat opslagplaatsen waar van dat afval ligt al die duizenden jaren lang veilig blijven.
De voorraad uranium in de wereld is eindig en zal dus op den duur opraken.
Uit 1.000 kilo uraniumerts kan maar 1 kilo uranium worden gehaald. Het kost dus veel moeite om voldoende uranium te winnen.
Bij de winning van uraniumerts ontstaat er veel afval dat voor een deel schadelijke straling afgeeft. Ook bij winning van steenkool is dat het geval, maar bij winning van gas en olie is dat minder.
Een land dat kerncentrales kan bouwen en gebruiken is daardoor ook in staat om atoombommen te maken. Voor beide dingen is dezelfde kenis nodig, bij voorbeeld van hoe je uranium geschikt kan maken om er energie uit te maken.
Hoewel de voorraden steenkool, gas en olie eindig zijn kunnen ze nog vele tientallen jaren meegaan. Bovendien worden nog steeds plekken gevonden waar olie of gas te vinden zijn. Daardoor blijkt de vooraad olie en gas telkens een stuk groter te zijn dan tot dusver bekend is.
Een kerncentrale kan gemiddeld 30 tot 40 jaar mee. Soms langer, als er af en toe aan gesleuteld wordt. Dat gebeurt bijvoorbeeld in België om ervoor te zorgen dat er ook de komende jaren voldoende stroom voor het land kan worden opgewekt. Wereldwijd is ruim de helft van de kerncentrales langer dan 20 jaar in gebruik. Dat baart sommige mensen, en organisaties die het milieu willen beschermen, zorgen. Naarmate een kerncentrale ouder wordt neemt de kans toe dat er een ongeluk mee gebeurt. Vooral in Oost-Europa vindt men dat een probleem want daar staan heel wat oude kerncentrales. De Oost-Europese EU-landen Litouwen, Slowakije en Bulgarije hebben daarom gezegd hun meest onveilige centrales te sluiten. Dit doen ze omdat deze landen daarover een overeenkomst met de EU hebben gesloten.
In 1957 werd het EURATOM-verdrag ondertekend door België, Luxemburg, Nederland, Frankrijk, Italië en Duitsland. EURATOM is een instelling die zich bezighoudt met het gebruik van kernenergie in de EU. Hoofdpunten zijn:
- energievoorziening in de EU
- bouw van nieuwe kerncentrales
- afbreken van oude kerncentrales
- energielevering door landen van buiten de EU
De EU-landen kiezen zelf voor of tegen kernenergie. Sommige EU-landen zijn erg voor het bouwen van nieuwe kerncentrales. Bij voorbeeld Frankrijk en Finland. Ze zeggen dat de EU dan minder afhankelijk zal zijn van leveranciers van olie en gas buiten de EU, zoals Rusland en het Midden‑Oosten.
Andere EU-landen zoals Nederland en Duitsland wijzen op de nadelen van kernenergie, omdat dat nog niet duidelijk is hoe radioactief afval duizenden jaren lang veilig kan worden opgeslagen. Na het ongeluk met de kerncentrale bij Fukushima heeft Duitsland besloten op den duur zijn kerncentrales te sluiten.
Naar: Kernenergie in Europa: overzicht op https://www.nucleairforum.be/thema/wereldwijd/europese-unie
Heeft uw klas de GroteBosatlas dan kunt u de leerlingen landkaart 81D uit de 54e editie of landkaart 83D uit de 55e editie laten opzoeken.
Deel de klas in tweetallen in.
Leg uit hoe je een brief schrijft dat door een krant gepubliceerd kan worden en hoe je een petitie opstelt. Hoe je dat laatste kan doen, wordt uitgelegd op 'Start een petitie' op https://petities.nl/petitions/new .
U zet de leerlingen aan het werk.
Let er wel op dat er minstens één brief en één petitie gemaakt worden waarin wordt opgeroepen een nieuwe kerncentrale te bouwen en minstens één brief en één petitie waarin wordt opgeroepen dat juist niet te gaan doen.
Als iedereen klaar is leest u de brieven en de petities. Loof een leuke prijs uit voor de mooiste en origineelste brief en de mooiste of origineelste petitie.
Bij het maken van de opdracht is het handig te weten hoeveel kerncentrales er zijn vlak buiten Nederland. Het zijn er vijf, vier in België en één in Duitsland. Als je let op de mogelijkheid dat uit een kerncentrale door een ongeluk radioactief materiaal uit een reactor lekt, dan maakt het eigenlijk voor dat risico in Nederland nauwelijks uit of Nederland er een nieuwe kerncentrale bij krijgt of niet. Ook zonder die extra kerncentrale kan er in Nederland sprake zijn van besmetting van de bodem door radioactief materiaal als zich vlak over de grens een ongeluk met een kerncentrale voordoet waarbij een reactor lekkage van radioactieve stoffenvertoont.
Extra informatie:
Kijk voor u de les doet in de klas naar een uitzending van 'Zondag met Lubach' over kernenergie op YouTube.
.
Hierin wordt ingegaan op de voor- en nadelen van kernenergie. Twee voordelen die hierin worden genoemd is dat kerncentrales geen broeikasgassen uitstoten en dat overschakelen van het stoken van fossiele brandstoffen op het inzetten van kernenergie voor de opwekking van stroom helpt tegen de opwarming van de aarde. Een ander voordeel is dat er bij ongelukken met kerncentrales vrijwel nooit doden vallen, althans dat wijst de praktijk van meer dan zestig jaar gebruik van kerncentrales tot nu toe uit.
Deze opdracht sluit aan bij
- kerndoel 49:
De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van (…) energiebronnen (…).
- kerndoel 50:
De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds, geografisch wereldbeeld.
- De leerlingen weten hoe kernenergie wordt opgewekt.
- De leerlingen kunnen enkele voordelen en enkele nadelen noemen van kernenergie.
- De leerlingen nemen een standpunt in over kenenergie.
- De leerlingen zetten hun standpunt om in een brief of petitie voor of tegen kernenergie.
De leerlingen hebben de opdracht goed gedaan als ze een weloverwogen, interessante, mooie of originele brief of petitie hebben opgesteld.